Ticker

6/recent/ticker-posts

Ire-Iren Tuwo a Abincin Hausawa Na Zamani

Shimfiɗa

An yi tsokaci dangane da tuwo a babi na biyar (5.0). Ire-iren tuwon da aka yi bayani a wancan babin sun kasance na gargajiya ne. Ko bayan zuwan zamani, Bahaushe ya ci gaba da amfani da tuwo. Zamani ya samar da dabarun sauye-sauye ga nau’o’in tuwon gargajiya da ake da su. A ɓangare guda kuwa, akwai nau’o’in tuwo da Bahaushe ya samu a zamanance. Ya same su daga baƙin alummu na kusa da na nesa.

Wannan babi na goma sha tara na ɗauke da bayanai dangane da ire-iren tuwon Bahaushe na zamani da yadda ake sarrafa su. Za a tarar da cewa, wasu daga cikin nau’o’in tuwon da ma Bahaushe yana da su tun gargajiya. Idan haka ta kasance, ana bayyana ‘yan sauye-sauye ne kawai da ake samu yayin sarrafa tuwon (ba tare da maimaita bayanin tuwon ba, kasancewar bayani ya gabata cikin babi na biyar).[1]

Tuwon Ƙasari

Wannan nau’in tuwo daidai yake da tuwon ƙasari na gargajiya kamar yadda aka yi bayani a babi na biyar (ƙarƙashin 5.1). Bambanci da ake samu kawai shi ne, akan niƙa gero ne a inji a maimakon niƙan dutse na gargajiya, ko dakawa a turmi. Bayan nan sai ‘yan bambance-bambance da ake samu waɗanda suka shafi kayayyakin dafa abincin, wato kamar murhunan zamani ko gas kuka ko risho da sauransu.

Tuwon Tsaki

Tuwon tsaki na zamani ba shi da wani bambanci na a-zo-a-gani da tuwon tsaki na gargajiya. ‘Yan bambance-bambancen da ake samu ba su wuce amfanin da ake yi da inji wurin niƙa ba a maimakon dutse ko daka a turmi (kamar yadda yake a gargajiyance). A yau akan kai hatsi niƙan barzo/barza/datsa[2] kai tsaye. Wannan ya kasance saɓanin a gargajiyance inda bayan an daka hatsi ko an niƙa a dutse, sai an tankaɗe kafin a yi amfani da tsakin a matsayin mahaɗin tuwon tsaki.

Tuwon Bado

A babi na goma sha bakwai ƙarƙashin 17.3 an yi bayanin bado. Tuwon bado kuwa, an kawo bayani kan yadda ake samar da shi a ƙarƙashin 5.14 da ke babi na biyar. Babu wani bambanci tsakanin yadda ake tuwon bado na gargajiya da kuma na zamani.

Tuwon Ƙullu

An yi bayanin tuwon ƙullu a ƙarƙashin 5.4. Kayan haɗin tuwon ƙullu a gargajiyance su ne dai ake amfani da su a zamanance.Bambancin da ake samu kawai shi ne wanda ya shafi nau’in sarrafa hatsin, wanda a nan ana yin sa ne a zamanance (misali, amfani da inji). Bayan an sauƙe tuwo kuwa, akan naɗe ne cikin leda a sanya a kuloli ko wasu mazubai na zamani a maimakon yadda abin yake a gargajiyance.[3]

Tuwon Gero

Yadda ake sarrafawa da samar da tuwon gero a zamanance ba shi da bambanci da yadda abin yake a gargajiyance. An yi bayanin tuwon gero a ƙarƙashin 5.5 da ke babi na biyar.

Tuwon Dawa

A babi na biyar, an yi bayanin tuwon dawa a ƙarƙashin 5.6. Babu wani bambanci na a-zo-a-gani da yadda ake samar da tuwon a zamanance. Duk da haka, wannan bincike ya ci karo da bayanan da ke nuna cewa a yanzu amfani da kanwa na raguwa matuƙa.

Tuwon Maiwa

An yi bayanin tuwon maiwa a ƙarƙashin 5.7 na babi na biyar. Hanyoyin da ake bi wajen sarrafa tuwon maiwa a gargajiyance daidai yake da yadda ake yinsa a zamanance.

Tuwon Masara

An yi bayani game da tuwon masara a 5.8 da ke babi na biyar. Hanyoyin sarrafa tuwon a gargajiyance daidai yake da yadda ake sarrafa shi a zamanance.

Naɗewa

Akwai nau’o’in tuwo da dama na gargajiya da ba su da bambanci da yadda ake samar da su a zamanance. Waɗannan nau’o’in tuwo sun haɗa da tuwon masara da na dawa da na maiwa da na bado da sauransu. Duk da haka, zamani ya zo da wasu nau’o’in tuwo daban da waɗanda ba a san su a gargajiyance ba. Yawanci an same su ne a sakamakon tasirin zamani da kuma na baƙin alummu.

 [3]Naɗe tuwo cikin leda bai zama dole ba, sai dai ya kasance hanyar tattalin tuwo da ajiyewa.

The book “Cimakar Bahaushe” (Diets of the Hausa People) is a collection of 293 traditional and modern diets of the Hausa people. Detailed explanations of the recipes and ingredients are provided. Comments are provided on the areas of the Hausa land where specific diets are mostly found, the age categories of people that usually use it, as well as the scientific impact of some of the diets to human biology.  Data is collected from interviews with different categories of people including:  i.                    Food sellers within the Hausa land: Mainly to have an idea of recipes on the diets.  ii.                  People of older age: Mainly to have insights on traditional diets of the Hausas.  iii.               Hausa scholars: Mainly to verify and justify the validity of the information obtained as well as provide further expert explanations on the diets.  Moreover, over two hundred (200) pieces of literature were reviewed to have better insight on the topic in question as well as get scientific and professional clarifications on some key concepts relevant to the research. The pieces of literature cover major relevant phenomena such as diet and hunger. Others are on the Hausa land and the Hausas.  The book contains thirty-three (33) chapters. Chapter one is the main introduction in which a concise explanation is provided on the Hausas, their history, their land, social life, and transformations due to globalization, acculturation, and modernity. Chapter two detailly discusses the concepts of diet and food from the Hausa point of view. That includes the meaning and the usage of diets in some Hausa works of literature both verbal and written (i.e. prose, poetry, proverbs, etc.).  Chapters three and four discuss the sources of Hausa diets and their forms accordingly. Chapters five to seventeen discuss some traditional Hausa diets including hard and soft ones. Chapter eighteen concentrates on the influence of modernity and globalization on Hausa diets. It has been discovered that there have been some significant changes in the Hausa diets ranging from recipes to kitchenettes.  Chapters nineteen to thirty-two discuss modern Hausa diets. Some traditional diets are still retained with little modifications, while on the other hand, there are a lot of new ones. Chapter thirty-three discusses “hunger” from the Hausa point of view. The relationship between hunger and food is examined. Additionally, the use of hunger in various Hausa literary works is studied. It is concluded that hunger is like a disease whereby its cure is food.  7th November 2022
Citation (Manazartar Littafin): Sani, A-U. & Umar, H.A. (2022). Cimakar Hausawa. Kano: WT Press. ISBN: 978-978-984-562-9.

Get a copy:
To obtain a copy of this book, kindly send a WhatsApp message to:
+2348133529736

You can also write an email to:

Post a Comment

0 Comments