Malamai suna kasa Addinin Muslunci zuwa ga ginshikai guda uku; Aqida, da Ibada da kuma Kyawawan dabi'u da halaye. Don haka duka wadannan tushe guda uku abin nema ne a wajen bawa ya sansu ya yi aiki da su a aikace, ba a nazarce kawai ba.
Wannan shi yake nuna mana girman
kuskuren wasu daga cikin masu dangantuwa zuwa ga neman ilmi da ustazanci masu
sakaci da bangaren halaye da kyawawan dabi'u wajen mu'amala da mutane, saboda
shi aiki da ilimin a aikace shi ne gaya mafi girma kuma mafi muhimmanci.
Siffantuwa da ladabi da kyawawan
dabi'u wajen mu'amala, da nesantar munanan halaye na rena mutane da hasada da
"hiqdu" (kulle mutum a zuciya), da nuna gaba da kiyayya, da girman
kai yana daga cikin cikamako na ginshikan Aqidar Sunna kamar yadda Shaikhul
Islami Ibnu Taimiyya (r) ya bayyana a cikin "Al- Wasidiyya", ya ce:
ويدعون
إلى مكارم الأخلاق ومحاسن الأعمال ويعتقدون معنى قوله: " {أكمل المؤمنين إيمانا
أحسنهم خلقا} . ويندبون إلى أن تصل من قطعك، وتعطي من حرمك، وتعفو عمن ظلمك؛ ويأمرون
ببر الوالدين، وصلة الأرحام وحسن الجوار والإحسان إلى اليتامى والمساكين وابن السبيل
والرفق بالمملوك؛ وينهون عن الفخر والخيلاء والبغي والاستطالة على الخلق بحق أو بغير
حق؛ ويأمرون بمعالي الأخلاق وينهون عن سفسافها
"Ahlus Sunna suna kira ga
kyawawan halaye da kyawawan aiyuka, kuma suna kudurta ma'anar fadin Annabi
(saw):
"Mafi cikan imani daga cikin
muminai shi ne wanda ya fi su kyawawan halaye"…
Har inda ya ce:
"Suna hani ga alfahari da
girman kai da zalunci da karan tsaye wa mutane da gaskiya ko babu gaskiya, kuma
suna umurni da madaukakan halaye suna hani ga makaskantan halaye (munanan
dabi'u na mungun hali)".
Duba Fatawa 3/ 158 – 159.
Duk da muhimmancin kyawawan
halaye da dabi'u, da kasancewarsu suna daga cikin rassan imani wadanda imani na
wajibi ba ya cika sai da su, amma sai ka samu wasu masu dangatuwa ga ustanzanci
da neman ilimi suna siffantuwa da munanan halaye, har ana iya siffantasu da
girman kai da rena mutane, da karan tsaye wa mutane, a hade da hasada ga
wadanda Allah ya yi musu wata falala fiye da tasu.
Abdullahi bnul Mubarak da Laith
bn Sa'ad sun ce ma daliban hadisi:
«أنتم
إلى قليل من الأدب أحوج إلى كثير من العلم»
"Ku kun fi bukatar koyon
ladabi dan kadan, fiye da bukatuwarku zuwa ga ilimi mai yawa".
Duba Mu'ujamu Ibnil Maqri'i
(269), Tarikhu Dimashq 32/ 445, Al- Jami'u li Akhlaqir Rawiy 1/ 405, Sharafu
Ashabil Hadis (122).
Wani daga cikin malaman Arabiyya
da Adabi Abdullah Al- Badalayusiy ya ce:
إنك تجد
في العامة الذين لم ينظروا في شيء من الأدب من هو حسن اللقاء، جميل المعاملة، حلو الشمائل،
مكرم لجليسه، وتجد في ذوي الأدب من أفنى دهره في القراءة والنظر، وهو مع ذلك قبيح اللقاء
سيء المعاملة، جافي الشمائل، غليظ الطبع.
"Za ka samu daga cikin gama
garin mutane wadanda ba su yi nazari a wani abu na Adabi ba, wanda yake mai
kyakkyawar cudanya da mutane, mai kyakkyawar mu'amala, mai kyawawan dabi'u, mai
karrama abokin zamansa, haka kuma zaka samu masanin Adabi, wanda ya karar da
rayuwarsa a cikin karance – karance da nazari amma duk da haka mai mummunar
cudanya da mutane ne, mai mummunar mu'amala, mai kaushin hali, mai tsaurin
dabi'a".
Duba Mu'ujamul Udaba'i 4/ 1529.
Saboda haka yana daga cikin
wajiban Addini a kan dukkan musulmai, musamman masu dangantuwa ga neman ilimi
da ustazanci su siffantu da kyawawan halaye da dabi'u, su nisanci miyagun
halaye da mummunar mu'amala.
Dr. Aliyu Muh'd Sani (H)
Daga zauren Dr. Aliyu Muhammad Sani
0 Comments
ENGLISH: You are warmly invited to share your comments or ask questions regarding this post or related topics of interest. Your feedback serves as evidence of your appreciation for our hard work and ongoing efforts to sustain this extensive and informative blog. We value your input and engagement.
HAUSA: Kuna iya rubuto mana tsokaci ko tambayoyi a ƙasa. Tsokacinku game da abubuwan da muke ɗorawa shi zai tabbatar mana cewa mutane suna amfana da wannan ƙoƙari da muke yi na tattaro muku ɗimbin ilimummuka a wannan kafar intanet.