Maƙalar da aka Gabatar a Taron Ƙara wa Juna Sani na Sashen Harsunan Nijeriya, Tsangayar Fasaha, Jami’ar Usmanu Ɗanfodiyo, Sakkwato. (Alhamis, 28-8-2025)
SHEKARA SHA-BIYAR (2010-2015) A
DAUSAYIN[1]
ILMIN ƘIRAR KALMAR HAUSA: ME AKA KOYA[2],
AKE KOYAR DA SHI?[3]
Daga
Isah Abdullahi
Muhammad
Na Sashen
Harsunan Nijeriya
Jami’ar Usmanu Ɗanfodiyo, Sakkwato
amisah2007@yahoo.com
+2347037484144
Tsakure:
Masu hikima suna cewa ‘Waiwaye adon
tafiya’. A yau a ƙalla, na shekara sha-biyar a fagen
ilimin ƙirar kalma. Abin tambaya a nan, shi ne, cikin
waɗannan shekaru me aka koya? Sannan ake
koyar da shi, har ake ci gaba da yaɗa iliminsa a duniyar nazarin Hausa. Haƙiƙa a shekarun da aka ɗauka ana almajirci a wannan fage, mai matuƙar ban sha’awa, an ƙaru da sirruka na ilimi
daban-daban. Abin da aka gano ana iya taƙaita su cikin wasu ginshiƙai guda biyar, waɗanda ake ganin duk wani bayani da aka yi wa fannin ilimin ƙirar kalma yana ɗaya daga cikinsu. Su ne: Tubalai da rassa da hanyoyi da dubaru da batutuwa
(Tsarin Turahanduba). Tubalai da rassa da hanyoyi wajibai ne, su ko dubaru da
batutuwa a matsayin mustahabbai. A nan, za a yi gamsasshen bayani a kan su.
Baya ga haka, wannan nazari yana ganin fahintar waɗannan ginshiƙai, zai sauƙaƙa ƙwarai wajen fahintar
wannan fanni da kuma gina sharhi ingantacce, a kan wani aiki na ilimin ƙirar kalma. Bayanan da aka
sarrafa wajen yin wannan nazari, an samo su ne daga abin da yake fitowa daga
bakin masu magana da harshen da bayanan da aka taskace a rubuce. Wannan nazari
ya ƙunshi gabatarwa
da bayanin a kan fannin ilimin ƙirar kalma da muhimmancinsa. Zuciyar nazari shi ne ginshikan nazarin ilimin
ƙirar kalma.
Sannan akwai sakamakon nazari da kammalawa.
Muhimman kalmomi: Ilimin ƙirar kalma, Ginshiƙan ilimin ƙirar kalma,
Nazarin Hausa.
1.0 Gabatarwa
Harshe wata kafa
ce mai samar wa al’umma alheri da cigaba. Duk al’ummar da ta rungumi harshenta
ta mutunta shi da kulawa da shi, to lalle shi ko harshen zai zama sila na
cigaba da ɗaukaka a gare ta. Turawa da Sinawa manyan misalai ne ga
sauran al’umomi na duniya. Amma duk al’ummar da ta yi fatali da harshenta ta yi
masa riƙon sakainiyar
kashi, ta tozarta harshenta, za ta koma baya a kowane fanni na rayuwa, kuma zai
tabbatar da ita cikin bauta[4].
Nazarin Hausa, an
shimfiɗa shi bisa ginshiƙai uku (ko huɗu). Wato Harshe da Adabi da Al’ada da Gamayya.[5] Fitattun hanyoyin nazarin
Hausa akwai ‘haɓakawa’ da ‘yayatawa’[6]. Harshe yana da fitattun
hanyoyin nazari guda biyar: Ilimin furuci (Phonetics) da Tsarin sauti
(Phonology) da ƙirar kalma
(Morphology) da ginin jumla (Syntax) da Ma’ana (Semantics). Wannan
nazari yana a ƙarƙashin inuwar harshe, fannin ilimin ƙirar kalma a Hausa.
Wannan Nazari, zai mayar da hankali a
kan wasu ginshiƙai biyar da aka gano bayan shekara
goma sha-biyar ana nazartar ayyukan masana na wannan fanni. Ginshiƙan su ne: Tubalai
da rassa da hanyoyi da dabaru da batutuwa (Tsarin Turahanduba a taƙaice.). Za a bi su daki-daki don yin
bayaninsu da kuma bayyana muhimmancinsu.
Domin sauƙaƙa nazarin an kasa maƙalar zuwa waɗannan sassa: Gabatarwa da bayani a kan
fannin ilimin ƙirar kalma da muhimmancinsa da kuma zuciyar nazarin wato ginshiƙan nazarin ƙirar kalma. Akwai
sakamakon nazari da kammalawa.
2.1 Ilimin Ƙirar
Kalma da Muhimmancinsa
Idan aka bi
salsala, ’Ilimin ƙirar kalma’ fassara ce da aka yi wa
kalmar Ingilishi ‘Morphology’. Da yake kalmar
‘Morphology’ a Hausa an yi mata fassara guda huɗu, kamar haka:
a. Ƙirar kalma
b. Tasarifi
c. Ginin kalma
d. Ilimin ƙwayoyin ma’ana.
To amma, a nan
saboda wasu dalilai an zaɓi ‘ƙirar kalma’a matsayin fassarar ‘Morphology’[7]. Sannan kalmar
‘Morphology’ an fara tsintar ta ne a cikin rubuce-rubucen wani Bajamushe
masanin kimiyar halittu kuma adibi, mai suna ‘Johann Wolfgang Von Goethe’
(1749-1832). Shi ko, August Schleicher (1821-1868), shi ya kawo ta a farfajiyar
nazarin harshe musamman kalmomi. ‘Morphology’ daga Girkanci aka samo ta. A
ma’anar kalma-da-kalma da Ingilishi, tana nufin ‘Shape,form, structure’ a
fassarar wucin-gadi, tana iya kasancewa ‘fasali ko siga[8]
ko ƙira’ ta wani abu. To wai mene
ne ilimin ƙirar kalma?
a. Ilimin ƙirar kalma fage ne da ake nazarin ƙwayoyin ma’ana da
yadda ake jeranta a tayar da ginin kalma[9].
b. Ilimin ƙirar kalma fanni ne nazarin harshe da
ake nazarin dokokin tsirar kalma do kumburar kalma[10].
c. Ilimin ƙirar kalma ya ƙunshi yin bayani daki-daki a kan
hanyoyin ginin kalma a harshe[11].
d. Ilimin ƙirar kalma ilimi ne mai koyar da yadda
ake fayyace kalma da li’irabinta da yin bayanin fa’idojin da ta ƙunsa[12].
e. Fanni ne na nazarin harshe mai ƙunshe da wasu
tubalai da rassa da hanyoyi da dabaru da kuma batutuwa na abin da ya shafi
kalma[13].
Haƙiƙa fannin ilimin ƙirar yana da rawar da yake takawa a fannin nazarin
harshe, wanda a dunƙule shi ne
muhimmancinsa. Ga su kamar haka:
• Fassara: Fannin
ilimin ilimin ƙirar kalma yana taimakawa matuƙa wajen yin fassara daidai.
• Mallakar
kalmomi: Haka ma, yana taimawa mai harshe wajen yalwata kalmominsa cikin sauƙi ba tare da wahala ba.
• Rubuta ƙamus: Rubuta ƙamus ba zai yiwu
ba, sai da gudunmuwar fannin ilimin ƙirar kalma.
• Gudanar da
bincike: Duniyar nazarin harshe ta sallama a kan cewa fannin ilimin ƙirar kalma fage ne mai cin gashin kansa idan aka zo
gudanar da bincike a kan harshe.
• Samar da aikin
yi: Bincike a kan fannin ilimin ƙirar kalma aikin
yi ga manazartansa.
• Daidaita ƙa’aidojin rubutu: Ko
shakka babu, fannin ilimin ƙirar kalma yana da
tasa ranar idan aka zo zancen daidaita ƙa’idojin rubutu.
• Koyo da koyarwa:
Fannin ilimin ƙirar kalma yana taka muhimmiyar wajen
harakar koyo da koyarwa.
• Gogewa da laƙantar harshe: Musamman abin da ya shafi karatu da magana
da kuma rubutu.
• Sarrafa kalmomi:
Yana taimakawa waje samun gogewa wajen sarrafa kalmomi.
• Fahintar magana:
Yana taimakawa wajen fahintar magana. (Othman & Salih 2023).
3.1 Ginshiƙan Ilimin Ƙirar Kalma a Hausa
Kalmar ‘gìnshíƙì’ suna ne tilo mai jinsin namiji. Sai kuma
‘gìnshìƙáì’ wanda yake jam’i ne. A Ƙamusun Bayero (2006:166) an bayyana ma’anar kalmar ‘ginshiƙi’, cewa: ‘Wani abu da ake ginawa don ɗaukar nauyin ɗaki ko soro ko rumfa’. Shi ko Ƙamusun Hausa na yau da kullum na Newman
(2020:88), cewa:
‘ginshiƙi: m <ginshiƙai> a. Pillar b. Support or backbone (for theory or
ideas)’
Ma’anar wannan
bayani shi ne:
‘ginshiƙi dai namiji ne, jam’insa ‘ginshiƙai’. Ma’anarsa ta farko ‘abin da aka gina don ɗaukar nauyi kada ya rushe ko kuma ko wata majingina ko a matsayin ƙashin baya (daidai da ra’i ko wata masaniya da aka
gina wani bincike a kai)’
Waɗannan bayanai sun nuna ‘ginshiƙi’ a matsayin wani
abu muhimmi mai ɗauke da nauyin wasu abubuwa. Sannan gane shi, yana sa
cikin sauƙi gane sauran
abubuwa.
A iya waɗannan shekaru da aka ɗauka ana nazari a
fannin ilimin ƙirar kalma, an
gano wasu ginshiƙai guda biyar, waɗanda ake ganin duk bayanin da za a yi wa fannin ilimin ƙirar kalma a harshe, yana iya kasancewa ɗaya daga cikin waɗannan ginshiƙai. Nazari zai iya ƙunsar ginshiƙi ɗaya ko gwama su fiye da ɗaya, gwargwadon buƙatar nazari. Waɗannan ginshiƙai, sun ƙunshi:
a. Tubalai
(terms)
b. Rassa
(Branches/division)
c. Hanyoyi
(Processes)
d. Dubaru
(Techniques)
e. Batutuwa
(Issues). (Ko Turahanduba a taƙaice).
A shekarun
(sha-biyar) da aka ɗauka ana bincike
a wannan muhimmin fanni na nazarin harshe. Ga bayaninsu ɗaya bayan ɗaya, kamar haka:
3.1.1. Tubalai
Tubali suna ne tilo
kuma namiji a nahawun Hausa. Jam’in shi ne tubalai ko tubala. A Ƙamusun Hausa (2006:440) yana iya ɗaukar curin ƙasa da ake yi ya
bushe, sai a yi gini. A nan, yana nufin keɓaɓɓun kalmomi da ake amfani da su wajen bayanin
madarar ilimin ƙirar kalma a
harshe. Wannan yana nuna tubalai a nan, yana nuni ne ga harshen da ake amfani
da su, a wajen nazarin ilimin ƙirar kalma. Sanin waɗannan keɓaɓɓun kalmomi zai taimaka ainun wajen fahintar
darasin da ake koyar da shi. Mafi yawan mawallafa na fannin ilimin ƙirar kalma, suna farawa da bayanin keɓaɓɓun kalmomi a babi na farko, kamin tsunduma
cikin nazari. Misali waɗannan keɓaɓɓun kalmomi, su ne:
a. Ƙirar kalma (Morphology)
b. Kalma (word)
c. Ƙwayar kalma (morph)
d. Ƙwayar ma’ana (morpheme)
e. Turken kalma
(Base)
f. Saiwar kalma
(root)
g. Sigar kalma
(word form)
h. Uwar kalma
(lexeme)
i. Ɗafi (affixation)
j. Ɗofane (affix)
k. Kama-ɗofanai (clitics)
3.1.2 Rassa
(Branches)
‘Rassa’ suna ne
kuma jam’i, tilonsa ‘reshe’. Asali ‘Reshe: ‘Sashe mai fita daga gangar jikin
inda ganye yake tofo’ (Sa’id, 2006:370). Jam’insa Rassa. A nan, ana nufin rassa
ko ɓangarori na fannin ilimin ƙirar kalma. Rassan su ne ‘tsira (ginin kalma) da ‘kumbura’. Tsira tana samar da sababbin
uwayen kalmomi (lexemes). Tsira tana iya sauya ajin kalma ko ma’anar kalma. Ita ko
kumbura tana samar da sigogin kalmomi (word forms). Wato dai, kalmomi ne waɗanda ba sababbi ba. Ta dalilin ‘jinsi’ ko ‘adadi’. Kumbura tana iya
kasancewa babba (contextual) ko ƙarama (inherent) (Booij 2009, Lieber & Stakeuer 2009, 2014. Bearman
2015, Fabregas & Scalise 2025).
3.1.3 Hanyoyi
(Processes)
‘Hanya’ suna ne
tilo,jam’insa ‘hanyoyi’, ma’anarsa ‘wurin da ake bi da ƙafa ko da abin hawa’
(Sa’id 2006: 195). A fannin ilimin ƙirar kalma al’amari ne sananne, harshe yana
amfani da hanyoyi daban-daban domin samar wa kansa isassun kalmomi, musamman ta
amfani da kalmominsa da suke taskace cikin rumbunsa. Akwai hanyoyi daban-daban,
na ƙirar kalma a
harshe. Ga su kamar haka:
a. Harɗantawa (Compounding)
suna da suna:
• karen-mota
• baturen-shanu
aikatau
da suna
• kisan-kai
• jin-kai
• son-kai
b. Ɗafi (Affixation)
• bahago
• bature
• maharbi
• makaɗi
c. Ninki
(Reduplication)
• bubbuga
• buguzum-buguzum
d. Sauya tsarin
karin sauti (Tone shift)
• góórà da gòòrá
• ƙásà da ƙàsà
e. tsawon wasali
(Vowel length)
• farii da faari
f. faɗaɗa ma’ana: jirgi, tuuƙa, yaajii
g. ƙirƙira: abokan-hamayya, zaɓen-cika-gurbi,
zanzaro, doki-da-kyanwa, gashin baki
h. aro: ƙuri’a, siyasa, majalisa
i. baddalawa:
bokiti, mota, likita, canji, kafinta
j. sauyi marar ɗafi. Misali: shàà da ya sháá ( conversion)
k. ƙulli ( blending): Misali, dubara da shiri,
sai a ce duba-shiri. Wato ƙulli ( blending).
l. ginin baya
(backformation): farantawa da faranta
m. amsa-kama
(ideophone) wato kamar ‘ɗim! Silili! da
sauraunsu
n. taƙaitawa (clipping): Misali. APA ko GG da
sauransu d.s
p. ɗafa-ciki (infixation): tafasa da tafarfasa
q. tagwan ɗafi (circumfixation): misali bahaushe
r. sauyin cikin kalma (internal change): soya
da suya ko koka da kuka
s. sauyin baƙin farko (consonant mutation) : Misali kamar a Fulfulde:
wuroo (gida) da guree (gidaje).
t. tsarin ginin
kalmomin larabci (templetic morphology). Wato wasulla a sama, baƙaƙe a ƙasa.
u. sauyin
makusantan wasulla da sauyi na manisantan wasulla ( umlaut &ablaut).
v. taƙaita farkon kalma (hypocoristicism). Misali,
kamar ‘Abu da Abubakar.
Idi da Idiris. Ma da mama ko ba da baba.
Waɗannan ginshiƙai uku, su ne
wajibai. Domin su ne a matakan farko na koyon wannan fanni na ƙirar kalma a harshe.
3.1.4. Dubaru
(Morphological Techniques)
Dubara (ko
dabara) shi ma suna ne amma mai jinsin mace, jam’insa dubaru. Ma’anarsa
‘kyakkyawan shiri ko ko wayo ko hikima ko tsari’ (Sa’id 2006:82). Idan aka koma
fannin ilimin furuci, ana nazarin furucin da sautukan da suka gina harsuna. Shi
ko tsarin sauti yana nazari ne a kan zamantakewar sautuka cikin kalmomi. Daga
nan, sai ƙirar kalma inda
ake nazarin kalmomin harshe. Kowace kalma da dubarar da ake amfani da ita wajen
nazarinta. A ilimin ƙirar kalma, akwai
dubaru har guda biyar da ake amfani da su a wajen nazarin kalma. Ga su kamar
haka:
a. ƙari (addition): Akwai jinsin kalmomi waɗanda a wajen nazarinsu ƙari aka yi musu. Misali:
• kaamaawaa =
kaam-]-aa]-waa]
b. ragi
(substraction): Misali sayyun kalmomin waɗannan kalmomi
idan aka zo li’irabinsu, sai an cire ɗofanan da suke
jikinsu.Misali:
• gidaa =
gid-]-aa].
c. Musanyawa
(substitution): Akwai kalmomin da a wajen nazarinsu, sayyun kalmomin suna iya ɗaukar ɗofane fiye da ɗaya. Misali:
• haskaa =
hask-]-aa]
• haskakaa =
hask-]-akaa]
Waɗannan misalai, idan aka duba da kyau saiwar ɗaya ce [hask-], amma wajen samar da aikatau an yi amfani da ɗofanai biyu [-aa/akaa].
d. Sauyi marar ɗofane (conversion): Wannan yana nuni ne ga jinsin kalmomi waɗanda ake iya amfani da su wajen samar da wasu kalmomi ba tare da amfani da ɗofanai na zahiri ba. Misali:
• Sháá (aikatau)
da shàà (suna).
• Zààɓéé (aikatau) da Zààɓéé (suna)
e. Kwaskwarima
(modification): Akwai kuma wasu nau’in kalmomi da ta hanyar kwaskwarima ce ake
samar da su. Misali:
• Kookaa da
kuukaa
• Soosaa da suusaa[14]
3.1.5 Batutuwa
(Issues)
Wannan ginshiƙi ne inda ake magana, a kan wasu darussa da
ake muhawara a kan su. Mafi yawa malaman wannan fanni ne suke tafka muhawararsu
a kan wani darasi. A ciki kowa, yana bayyana matsayarsa a ƙarshe. Misali waɗannan batutuwa:
a. Ƙwayar kalma/ƙwayar ma’ana
b. Tsira da
kumbura: Alaƙa da bambanci
c. Sajewa (
Syncretism)
d. Gamayya
(Interface)
e. Yalwa (Productivity)
f. Rikiɗa (Suppletion)
g. Shinge (
Blocking)
h. Gasa (Competition)
i. Ra’in ilimin
Kirar kalma (Morphological theory): Wannan ya ƙunshi ra’o’in da hanyoyin nazari da fasahohin nazari.
Idan aka duba waɗannan ginshiƙai da kyau, za a
lura daga ginshiƙi na ɗaya har zuwa na uku kusan wajibi ne a koyar da su tun a matakin farko na
nazarin ƙirar kalma a
harshe. Saɓanin ginshiƙi na hudu da na biyar na waɗanda suke da
masaniya ne a kan wannan fanni. Saboda haka, jadawalin ginshiƙan ilimin ƙirar kalma yana iya kasancewa kamar haka:
4.1 Sakamakon
Nazari
Daga cikin
abubuwan da wannan nazari ya gano, tabbatar da samuwar ginshiƙan bayanin ƙirar kalma biyar a Hausa. Sun ƙunshi: Tubalai da rassa da hanyoyi da dabaru da batutuwa
(Turahanduba). An yi bayanin kowane daki-daki gwargwadon hali. Cikin ginshiƙan nan, an gano akwai wajibai da kuma
mustabbai. Zai fi kyau, wajen koyarwa a fara da wajibai sannan mustahabbai. Ko
shakka babu, ana iya amfani da tsarin Turahanduba a matsayin wani gado
na fiɗar kalma, sannan babban muhimmancinsa,
shi ne za su taimaka wajen gina ingantaccen sharhi a kan ayyukan nazarin ƙirar kalma.
5.1 Kammalawa
Wannan maƙala ta tattauna ne a kan wasu ginshiƙai biyar (Turahanduba) da aka gano a
sanadiyyar shekara goma sha-biyar da aka yi ana nazari a fannin ilimin ƙirar kalma a Hausa. Domin sauƙaƙa wannan nazari, an fara da gabatarwa sai bayani a kan ilimin ƙirar kalma da muhimmancinsa a nazarin harshe.
Akwai bayani a kan ginshiƙan ilimin ƙirar kalma. Karshe
akwai sakamakon nazari da kammalawa.
Manazarta
Abubakar, A. (2001). Introductory Hausa morphology. Maiduguri:
University of Maiduguri Press.
Amfani,
A. H. (2007). Hausa morphology. In O. Yusuf (Ed.), Basic linguistics for Nigerian languages teachers (pp.
138–148).
Amfani,
A. H. (2014). Haɓaka Hausa da yayata Hausa: A duniyar yau. Paper presented at
the Taron Makon Hausa, Ahmadu Bello University, Zaria.
Bagari,
M. D. (1986). Bayanan Hausa: Jagora ga mai
koyon bayanin ilimin harshe. Rabat, Maroc: Imprimerie Elmaarif Aljadida.
Bearman,
M. (Ed.). (2015). Handbook of inflection.
Oxford: Oxford University Press.
Booij,
G. (2009). Morphological analysis. In B. Heine & H. Narrog (Eds.), The handbook of grammatical analysis (pp.
563–589). Oxford: Oxford University Press.
Aronoff,
M., & Fudeman, K. (2023). What is
morphology (3rd ed.). United Kingdom: Wiley-Blackwell.
Crystal,
D. (2003). English as a global language.
Cambridge: Cambridge University Press.
Fábregas,
A., & Scalise, S. (2025). Morphology:
From data to theory. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Kari,
E. F. (2015). Morphology: An introduction to
word structure. Port Harcourt, Choba: University of Port Harcourt Press.
Lieber,
R., & Štekauer, P. (Eds.). (2009). The
Oxford handbook of compounding. Oxford: Oxford University Press.
Lieber,
R., & Štekauer, P. (Eds.). (2015). The
Oxford handbook of derivation. Oxford: Oxford University Press.
Manova,
S., & Aronoff, M. (2010). Modelling affix order. Morphology, 20(1), 109–131. https://doi.org/10.1007/s11525-010-9153-6
Manova,
S. (2011). Understanding morphological rules.
New York: Springer Dordrecht.
Muhammad,
I. A. (2017). Sharhi a kan fassarar kalmar ‘morphology’ a Hausa. Journal of Linguistics, Language and Culture
(JOLLC), 4(3), 117–126.
Muhammad,
I. A. (2019). Ginshiƙan bayanin ilimin ƙirar kalma a Hausa. Paper presented at
the Taron Ƙara wa Juna Sani, Sashen Harsunan Nijeriya, Usmanu Ɗanfodiyo
University, Sokoto.
Newman,
P., & Newman, R. (2020). Hausa
dictionary: Hausa-English/English-Hausa. Kano: Bayero University Press.
Nida,
E. A. (1949). Morphology: The descriptive
analysis of words. USA: University of Michigan Press.
Othman,
R. M., & Salih, W. Y. (2023). The
importance of morphological analysis. Benghazi: University of Benghazi.
Phillipson,
R. H. L. (1992). Linguistic imperialism.
Oxford: Oxford University Press.
Sa’id,
B. (Ed.). (2006). Ƙamusun Hausa: Na Jami’ar
Bayero. Kano: Wallafar Jami’ar Bayero.
[1] Na kira shi da ‘Dausayi’saɓanin ‘fage’ ko ‘fanni’, da manufar a kalle shi a matsayin
wata ‘gona’ mai dausayi da ni’ima ga daɗin hutawa. Nuni ne, a kan cewa fannin ilimin ƙirar kalma, fanni
ne da ake da dama ta yin muhawara a kan kowane irin darasi na cikinsa. Babu
wata matsaya guda wadda za a ce ba muhawara a kan ta. Wannan ya sa ya zama
tamkar ‘Dausayi’ muhalli mai daɗin zama da walawa
babu wata takura.
[2] A wannan bincike
kalmar ‘kὸὸyàà’ ma’anarta neman sanin wani abu. Shi ko ‘kóóyár’, ita ko ma’anarta koya
darasi ga wani (Sa’id 2006: 250).
[3] Ina godiya ƙwarai ga Malaman da suka sami damar halartar wannan taro
bisa shawarwarin suka bayar domin ƙara inganta wannan maƙala. Duk shawarwarin da aka bayar da suke kan hanya an yi ɗauke su,
kuma an gyaran.
[4] Karanta littafin
Phillipson (1992). ‘Linguistic Imperialism’ da Crystal (2003). ‘English as
Global Language’ Ka ga yadda harshen Ingilishi ya bautar da al’ummar Afirika
cikin hikima da wayo ta amfani da cusa musu rashin kishin harshensu.
[5] Wato inda ake samun haɗaka ko
zumunta a tsakanin fannonin nazarin Hausa ko da wasu fannoni na ilimi (kamar na kimiyya da fasahar zamani)
da fannonin nazarin Hausa. Wannan ya nuna ‘gamayyar’ biyu akwai ta ciki da ta
waje.
[6] Amfani (2014) ya
yi bayani daki-daki a kan wannan batutuwa.
[7] Muhammad (2017) domin ƙarin bayani a kan wannan muhawarar.
[8] An fassara ‘form’
a matsayin siga,kamar yadda ya zo Hausa Metalanguage, shafi na 20.
[9] Nida (1949) da Bagari (1986), da Amfani
(2007).
[10] Abubakar 2001.
[11]
Aronoff & Fudeman (2023).
[12] Kari (2015) ya yi bayanin fannin ilimin ƙirar kalma da nufin fayyacewa (identification) da li’irabi (analysis) da bayani daki-daki (description)na
kalmomin harshe.
[13]Muhammad (2019) a
kan Ginshiƙan Ilimin Ƙirar Kalma a
Hausa. Sai dai, a ciki ya kawo ginshiƙai huɗu, amma a
nan, biyar aka kawo maimakon huɗu. Uku wajibai, biyu mustahabbai.
[14] Manova & Aronoff (2010) da Manova (2011)
sun yi bayani a kan waɗannan dubaru biyar a
harsuna daban-daban na duniya.
0 Comments
ENGLISH: You are warmly invited to share your comments or ask questions regarding this post or related topics of interest. Your feedback serves as evidence of your appreciation for our hard work and ongoing efforts to sustain this extensive and informative blog. We value your input and engagement.
HAUSA: Kuna iya rubuto mana tsokaci ko tambayoyi a ƙasa. Tsokacinku game da abubuwan da muke ɗorawa shi zai tabbatar mana cewa mutane suna amfana da wannan ƙoƙari da muke yi na tattaro muku ɗimbin ilimummuka a wannan kafar intanet.