Cite this article as: Fada I. S. & Bashir A. (2024). Hausar Rukuni ta ‘Yan Ta’adda a Zamfara: Nazarin Ƙirƙirar Suna na Gamin-Gambiza. Proceedings of International Conference on Rethinking Security through the lens of Humanities for Sustainable National Development Interdisciplinary Perspectives. Pp. 372-378.
HAUSAR RUKUNI TA ‘YAN TA’ADDA A ZAMFARA: NAZARIN ƘIRƘIRAR
SUNA NA GAMIN-GAMBIZA
Na
Isah Sarkin Fada
Sashen Harsuna da Al’adu
Jami’ar Tarayya Gusau
Da
Abdullahi Bashir
Sashen Harsuna da Al’adu
Jami’ar Tarayya Gusau
Tsakure: Wannnan muƙala
ta yi bayanin sunayen ‘yan ta’adda da aka samar ta hanyar gamin-gambiza.
Manufar maƙalar ita ce, fito da sunayen ‘yan ta’adda da suka samu a cikin
harshen Hausa ta hanyar gamin-gambiza a sanadiyar ayyukan ta’addanci a jihar
Zamfara. Kasancewar ana kiran ‘yan ta’adda da sunaye daban-daban, kama daga
sunayen yanka da harɗaɗɗun sunaye da sunayen ƙirƙira da kuma sunayen aro daga
wasu harsuna domin su dace da muradinsu. Wannan maƙala ta yi ƙoƙarin nazarin
sunayen ‘yan ta’adda ta hanyar gamin-gambiza. Ma’ana ita ce, kalma ɗaya daga
harshen Hausa, ɗaya kuwa daga wani harshe na aro. Dabarun da aka yi amfani da
su wajen gudanar da wannan bincike sun haɗa da; ziyartar ɗakunan karatu domin
duba littafai da duba kundaye domin samun bayanai. Haka kuma, bincike ya duba
muƙalu don samun ƙarin haske dangane da sunayen ‘yan ta’adda da suka samu ta
gamin-gambiza. An yi amfani da ra’in ‘Harshe da Ta’addanci’ (Terrorism and Language)
na Edward (1839), wajen gudanar da wannan bincike. Ra’in yana magana ne a kan
sadarwa tsakanin ‘yan ta’adda da yadda suke sarrafa kalmomi. Haka kuma, ra’in
yana da dangantaka da wannan nazari domin ya yi magana a kan sadarwa, musamman
tsakanin ‘yan ta’adda da yadda suke mu’amala tsakaninsu. Sakamakon da muƙala ta
fito da su sun haɗa da; tabbatar da samuwar sunayen ‘yan ta’adda da suka samu
ta hanyar gamin-gambiza daga harshen Hausa da kuma harsunan aro, kama daga
harshen Ingilishi da harshen Larabci da kuma harshen Fulatanci. Bayan haka, an
fito da ma’ana ta asali da kuma sabuwar ma’ana.
Fitulun Kalmomi: Hausar Rukuni, Aro da Ƙirƙira, Ta’addanci, Gamin-gambiza,
Suna.
1.0 Shimfiɗa
Harshe ya kasance hanya ta ƙulla dangantaka
tsakanin mutane musamman wajen mu’amala da zamantakewa. Bugu da ƙari, ana
amfani da harshe wajen isar da saƙo da ayyukan ibada da yaɗa al’ada.
Hakazalika, harshe ya kasance wata makaranta ce wajen hani da horo ga al’umma a
kan wasu al’amurra na rayuwa. Nazaarin karin harshen wanda ya samu dalilin
ayyukan ta’addanci wani fage ne da ke ƙarƙashin ilmin walwalar harshe, wanda
masana suka yi rubuce-rubuce da dama a kansa. Harshen ta’addanci wani ɓangare
ne da ya samar da kalmomi da sassan jumloli da jumloli da suka samu a dalilin
ayyukan ta’addanci a jihar Zamfara.
‘Yan ta’adda fanɗararrun mutane ne da suka
killace kansu wuri ɗaya, kuma ba su son mu’amala a cikin mutane, saboda haka,
tun da sun yi gungu wuri ɗaya da manufa guda kuma suna gudanar da rayuwarsu ta
yau da kullum, to a mahangar masana ilmin walwalar harshe akwai yiwuwar su
samar da wani karin harshen rukuni na daban da ya sha bamban da Husar rukunin
jama’a. Saboda haka, a wannan muƙala an yi ƙoƙarin zagayawa faɗin jihar
Zamfara, domin nazarin yadda ake samar da sunayen ‘yan ta’adda da aka samar ta
hanyar gamin-gambiza a sanadiyar ayyukan masu ta’addanci a jihar Zamfara, ta
la’akari da yadda suke kallon kansu da yadda al’umma suke kallon su.
1.1
Dalilin Bincike
Yankin jihar Zamfara wuri ne da ‘yan-ta’adda suka yi
kaka-gida. Haka ma, ayyukan masu ta’addanci sun yi yawa matuƙa. Faɗaɗar harshe da sauye-sauyen da yake samu su ne suke
haifar da samuwar ƙarin ma’ana da samar da sabuwar ma’ana da ƙirƙira da yalwa da daidaito da koyo da
ƙwarewa.
An yi nazarce-nazarce da
dama a kan abin da ya shafi Hausar rukunin
jama’a a wurare daban-daban. Yakasai (1999)
da Ɗantumbishi (2003) da Asara (2013) da Garba (2018) da Umar (2019) da
sauransu sun yi tsokaci a kai. Dukkansu sun
yi nazarin Hausar rukuni daban-daban tare da da fitowa da kalmomi da sassan
jumloli da kuma jumloli da ma’anarsu.
A ɓangaren ta’addanci da harshe kuwa, masana sun yi
rubuce –rubuce da dama, a kan abin da ya shafi harshe da ta’addanci; irin su
Phares (2005) Hazen da Horner (2007 da Jibril (2017) da Onime (2018) sun yi
bayani a kan ƙaruwar ta’addanci a Arewa maso Yammacin Nijeriya da ma faɗin
Nijeriya. Ayyukan sun fito da saɓanin fahimta da ake samu musamman wajen
abubuwan da suke haifar da rashin tsaro a Arewa maso Yammacin Nijeriya. Sai dai
masana sun fi mayar da hankali a kan faɗin Arewacin Nijeriya. Saboda haka, a fahimtar
wannan muƙala an samu giɓi domin ya kamata a nazarci harshen ta’addanci a jihar
Zamfara don a fito da nau’in da Hausar da ta samu a dalilin ayyukan ta’addanci.
A bisa wannan dalili ne wannan muƙala ta yi ƙoƙarin
nazarin Hausar ta’addanci a jihar Zamfara domin fitowa da kalmomin
gamin-gambiza da suka samu a dalilin ayyukan ta’addanci a jihar Zamfara.
1.2 Hanyoyin Gudanar da Bincike
An
yi amfani da dabaru wajen tattara
bayanan wannan maƙala da suka haɗa da:
a. Hira
da ‘yan ta’adda da suka tuba daga ayyukan ta’addanci domin samun bayanai.
b.
Tattaunawa da wasu daga cikin waɗanda aka yi garkuwa da
su, suka samu ‘yanci daga baya a faɗain jihar Zamfara..
c.
Tattaunawa da wasu mutanen da ayyukan ta’addanci suke
gudana a yankunansu a wasu yankunan da lamarin
ya shafa a jihar Zamfara.
d.
Tattaro bayanai daga kafar talabijin da rediyo da jaridu
da kuma kafar sadarwa ta intanet.
e.
Samun bayanai daga ‘yan gudun hijira a jihar Zamfara.
1.3 Ra’in Bincike:
Ra’in da aka yi amfani da shi wajen gudanar da wannan
muƙala shi ne ra’in: Harshe da
Ta’addanci’ (Terrorism and Language)
na Edward (1839), wanda Wilter (1987) ya faɗaɗa. Wannan ra’i ya yi magana a kan
sadarwa tsakanin ‘yan ta’adda da yadda suke sarrafa kalmomi. Ra’in ya
bayyana cewa harshe shi ne jigo ga dukkan al’amurra. Ra’in ya tabbatar da babu
wani abu da za a aiwatar ba tare da an yi amfani da harshe ba. Hakazalika, da
harshe ne ake iya gane mutum ko waye da halinsa da aikinsa. Ra’in ya nuna cewa, da harshe ake amfani wajen dabarun yaƙi domin isar da saƙo da tunkarar abokan
gaba. Daga cikin waɗanda suka yi aiki wajen ɗabbaƙa wannan ra’in akwai: Antonio
da wasu (2013) da Shannon (2013) da Lucian Gideon (2017) da Richard (2021). Waɗannan
masana a ayyukansu daban-daban sun yi amfani da wannan ra’in. Harley (2022) ya
yi wa wannan ra’in kwaskwarima ta ɓangaren ta’addanci da ramuwar gayya inda ya
dubi ayyukan ta’addancin da ke faruwa a sassa daban-daban na duniya, musamman yaƙe-yaƙen ƙasashen Larabawa.
Haka ma, ra’in ya yi bayanin cewa, ana nazarin sadarwar
da ‘yan-ta’adda suke yi ta hanyoyi daban-daban domin cimma buƙatunsu na
yau-da-kullum. Ana nazarin ne ta hanyar la’akari da halayensu da ɗabi’unsu da
lura da yadda suke gudanar da al’amurransu a yanayin zamantakewarsu da nazarin
yadda suke sarrafa harshe. Ra’in ya bayyana cewa, masana ba su mayar da hankali
a kan abin da ya shafi harshen ta’addanci ba, shi ne dalilin da ya sa aka samar
da wannan ra’i. sannan ra’in ya fito da gudurra guda uku da mai nazarin harshen ta’addanci ya kamata ya
kula da su kamar haka:
a.
Lura da yanayi da halayyar ‘yan ta’adda a lokacin da suke
sadarwa, wannan dabara tana taimakawa ƙwarai wajen gano ma’anar abubuwan da
suke furtawa.
b.
Nazarin kalmomi da jumlolin da ake samu daga ‘yan
ta’adda, domin fito da ma’anarsu ta asali da kuma sabuwar ma’ana.
c.
Kalmomin da ‘yan ta’adda suke furtawa, su dace da nazarin
da ake a kai, domin shi zai ba mai nazari damar bin diddigin kowace kalma ta
fuskar ma’ana.
An ɗauki wannan ra’in ne domin ganin ya dace
da wannan maƙala.
2.0 Ta’addanci
Ta’addanci kalma ce da ta bazu ta yi fice a jihar
Zamfara, kalma ce mai illa da ke iya haifar da sanadiyar rasa rayuwar mutane da
dukiyoyinsu. Duk da yake ta’addanci ba sabon abu ne ba a Arewa maso Yammacin
Nijeriya da ma ƙasar Nijeriya baki ɗaya. A wannan lokacin da muke cikin kalmar
ta’addancin ta shahara kuma ayyukan ta’addancin sun yi matuƙar muni sun kuma
zama ruwan-dare gama-gari a wannan yanki na jihar Zamfara. Masana sun ba da
ma’anarta kamar haka:
Atuwo (2009, shf. 9) ya kawo ma’anar ta’addanci da yadda
yake yaɗuwa. Binciken ya dubi ta’addanci a mahangar adabi, aikin ya yi ƙoƙarin
lalubo hanyoyin magance ta’addanci cikin hikima da tunani a tsarin zamantakewar
Hausawa.
Ƙamusun Hausa na Jami’ar Bayaro, CNHN (2006, shf. 416) ya
bayyana cewa:
‘Ta’addanci shi ne mugun aiki, musamman na
haddasa ɓarna kamar lalata abubuwa ko kisa da sauransu, don bambancin siyasa ko
addini’.
2.1 Hausar Rukuni
Harshen Hausa yana ɗaya daga cikin harsunan
Afrika da suka yi zarra wajen faɗi da yalwa da kuma yawan masu magana, wannan
ya samar da kare-karensa masu yawa a sassa daban-daban. Bugu da ƙari, yawansa
da faɗinsa sun samar da nau’o’in Hausa da dama.
Yakasai (2020, shf. 17) yana cewa, ‘abin da
ake nufi da Hausar rukuni shi ne, yadda ake samun rukunin jama’a, a harshen
Hausa, amma kuma sai a iske kowane rukuni yana da nasa nau’in kalmomin da yake
amfani da su wajen tasa Hausa. Wannan ya sa ake jin irin kalmomin da ake
furtawa a Hausar rukunin ‘yan tasha sun bambanta ainun da kalmomin da ake
amfani da su a Hausar rukunin malaman zaure.’
Wannan shi ne dalilin da ya sa ake iya
fahimtar rukunin da mutum yake magana a kai ta lura da irin kalmomin da aka yi
amfani da su, a wajen magana ko kuma wajen rubutu.
2.2 Aro da
Ƙirƙira
Ilmin ƙirar kalma ya taka rawa matuƙa wajen samar da
kalmomi a cikin harshen Hausa. Daga cikin kalmomin da aka samu akwai sunaye da
ke da sigogi daban-daban da kuma ma’anoni mabambanta.
Aro kuwa, wata hanya ce mai sauƙi da harshe yake amfani
da ita domin samar da sababbin kalmomi. Babu wani harshe da ya tsaya ko ya
dogara ga kansa kawai. Harsuna sukan yi aron kalmomi a tsakaninsu. Saboda haka
kafin mu shiga cikin aron da harshen Hausa ya yi daga wasu harsuna an kawo
ma’anar aro daga masana.
Ƙamusun Hausa na Jami’ar Bayero, CNHN (2006, shf. 19) an
bayyana cewa, ‘aro shi ne bayar da abu na ɗan wani lokaci don a yi amfani da
shi a mayar wa mai shi’.
Yakasai (2023, shf. 291) yana cewa, ‘aro a kimiyance yana
nufin ɗauko kalmomi daga wani harshe zuwa wani. Wannan halayyace ta gama-gari a
tsakanin dukkan harsunan duniya, kuma wani lamari ne da ya shafi hulɗa a
tsakanin harsunan duniya’.
A fahimtar bincike, aro shi ne a ɗauko kalma ko kalmomi
daga wani harshe zuwa wani da niyyar mayar da su a cikin harshen.
Harshen Hausa ya samu amfana da kalmomi da dama, musamman
wajen sadarwa ta yau da kullum. A ɓangaren kalmomin da suka samu a dalilin
ayyukan akwai kalmomin da suka danganci ƙirƙira, a dalilin haka masana sun tofa
albarkacin bakunansu. Ga kaɗan daga cikinsu:
Bature (1995, shf. 135) ya ce, ‘ƙirƙira tana nufin idan
Bahaushe ya samu baƙon abu da yake son ya ba shi sabon suna, idan ya duba cikin
kalmomin Hausa na asali babu wani abu da ya dace ya faɗaɗa ma’anarsa sai ya
duba cikin kalmomin Hausa ya ƙirƙira wata sabuwar ma’ana ya ba wannan abun.’
Bature (2002, shf. 135) ya ƙara da cewa, ‘ƙirƙira wata kafa ce ta bai wa baƙon
abu suna ko dai ta hanyar cakuɗa kalmomin asali, ko kuma a samar da kalmar idan
babu ita a Hausa, ko kuma ta gamin-gambiza’
Yakasai (2005 shf. 3) ya bayyana cewa, ‘ƙirƙira wata hanya ce da harshe yake
bi wajen samar da kalmomi a cikinsa.’
CNHN, Ƙamusun Hausa na Jami’ar Bayero (2006, shf. 282)
cewa ya yi, ‘ƙirƙira tana nufin ƙagowa ko gano hanyar yi ko samar da wani abu’
Saboda haka, ƙirƙira wata hanya ce da harshen Hausa yake bi wajen samar da sababbin kalmomi a cikin rumbun
kalmominsa.
2.2.1 Ƙirƙira ta Gamin-gambiza
Al’ummar Hausawa suna dabaru na samar da kalmomi a cikin
harshen Hausa. Wannan dabara ta haɗa da gamin-gambiza, wato kalmomi biyu daga
harsuna daban-daban. Kalmomin suna iya kasancewa ɗaya ta Hausa ɗaya kuwa daga
wani harshe na daban kamar Ingilishi ko Larabci ko kuma Fulatanci.
Bature (2002, shf. 137) cewa ya yi ‘ƙirƙira ta
gamin-gambiza, tana nufin a ɗauko wata kalma daga harshen aro a gwama ta da ta
Hausa domin a tayar da sabuwar kalma’.
A cikin Hausar da
ta samu a dalilin ayyukan masu ta’addanci, akwai kalmomi da suka jiɓinci
ƙirƙira ta gamin-gambiza.
3.0 Ma’anar Suna
Nahawu yana taka muhimmiyar rawa matuƙa wajen samar da kalmomi a cikin harshen Hausa.
Daga cikin kalmomin da aka samu akwai sunaye da ke da sigogi daban-daban da
kuma ma’anoni mabambanta. Haka kuma sunayen sun bambanta wajen yanayin ƙirarsu
da kuma inda suka fi dacewa su zo a wajen ginin jumla. Ga kaɗan daga cikin
ma’anar suna:
Suna ya ƙunshi abu mai rai ko maras rai, wanda ake iya
gani da ido da wanda ba a iyawa, wanda ake iya taɓawa da hannu da wanda ba a
iyawa. Don haka, mutum ko dabba, ƙwaro, dutse da sauransu, kowane suna ne. Haka
kuma, suna yana yin nuni da ‘jinsi’ da ‘adadi’.
Abraham (1947, shf, 826) ya bayyana suna da cewa,‘suna
wani laƙabi ne da ake ba wa abu mai rai ko maras rai, wanda ake gani da ido ko
wanda ba iyawa’.
Abbas (2012, shf. 31) ya ce, ‘suna kalma ce da ake amfani
da ita domin ambaton mutum ko dabba ko tsiro ko wani abu mai rai ko maras rai,
ta yadda za a iya bambanta shi da wani’.
A fahimtar maƙala, suna abu ne da ake laƙaba wa mutum ko
dabba ko wuri ko abubuwa domin bambancewa tsakanin wani abu da wani.
Harshen Hausa ya samu amfana da kalmomi da dama, musamman wajen sadarwa ta yau da kullum. A ɓangaren kalmomin da ‘yan ta’adda suke amfani da su akwai kalmomi da suka danganci ƙirƙira, ta gamin-gambiza da aka samu a dalilin ayyukan ‘yan ta’adda a jihar Zamfara.
Misalan Sunayen
Gamin-gambiza
|
Lmb |
Kalma |
Asalin Kalma |
Ma’ana ta Asali |
Sabuwar Ma’ana |
|
1. |
Màasù Jaahìlcìi |
Hausa-Larabci |
Mutanen da suke aikata aiki babu ilmi. |
Masu kashe Fulani duk inda suka same su. |
|
2. |
Bùlak Nàjésà |
Ingilishi-Hausa |
Sunaye biyu aka haɗa, wato sifa da laƙabi. |
Ɗan ta’adda mai launin baƙar fata. |
|
3. |
Doógoó Gíɗeè |
Hausa- Fulatanci |
Dogo sifa ce, ‘Giɗe’ kuwa laƙabi ne da ake
yi wa mai suna ‘Giɗaɗo’ |
Wani babban ɗan ta’adda da ya addebi wani
yanki na Ɗansadau da kewaye. |
|
4. |
Yéllò-àsháanáa |
Ingilishi-Yarbanci |
Mutum fari da ke da laƙabin wani abu da ake
kunna wuta da shi. |
Wani ɗan-ta’adda da ke ƙone gari idan sun
fita aiki. |
|
5. |
Doógoó Gúdaàleé |
Hausa-Fulatanci |
Mutum dogo mai alamar ƙarfi. |
Ɗan ta’adda dogo mai ƙarfi da ya addabi
yankin Bukkuyum da wani yanki na ƙaramar hukumar Danko-Wasagu ta jihar Kabi. |
|
6. |
Mài-Sóolàa |
Hausa-Ingilishi |
Suna ne na mutum mai sayarwa ko tu’ammali da
na’ura mai amfani da hasken rana. |
Ƙasaitaccen ɗan ta’adda da ba ya fita aiki
da dare sai da rana kata. |
|
7. |
Kàchállà Túrjì |
Barbarci-Hausa |
Shugaba mai jagorancin wasu mutane bisa ga
amincewa da yardarsu. Turji kuwa mutum da aka sani da turjiya wajen aikata
wani abu. |
Shugaban ‘yan ta’adda na yankin Arewa maso
Yammacin Nijeriya da ya yi suna wajen kisa da garkuwa da mutane. |
|
8. |
Àlû Long-man |
Hausa-Ingilishi |
Sunan yanka da kuma wata sifa mai nuna
tsawo. |
Ɗan ta’addan da ya yi fice wurin garkuwa da
mutane da ke zaune a dajin Bagega yankin Anka. |
|
9. |
Jámbròs |
Hausa-Ingilishi |
Sunaye biyu ne aka haɗe wuri ɗaya, kuma aka
datse wani yanki nasu ‘Blending’ sai suka ba da sunan mutum ɗaya, Jam ya samo
asali ne daga ‘John’ wani fim na ƙasashen Yamma. ‘Bros’ kuwa kalmar Ingilishi
ce ta ‘Brother’ sai aka datse ta. |
Fitaccen ɗan ta’adda da yake aikata kisa da
sace dukiyoyin al’umma, musamman shanu a yankin Bagega da ke ƙaramar hukumar
Anka. |
|
10. |
ísúhù Kwàmándà |
Hausa-Ingilishi |
Shugaba mai ba da umurni. |
Sanannen ɗan ta’adda ne da ya yi fice wajen
satar shanu a yankin Ɗansadau da ke ƙaramar hukumar Maru. |
|
11. |
Sìmòolí
Nàjeésà
|
Ingilishi-Fulatanci |
Yaro
ƙarami da ake yi wa laƙabi irin na
Fulatanci. |
Yaro ƙarami da yake cikin aikin ta’addanci
da ya ƙware wajen satar shanu da garkuwa da mutane domin neman kuɗin fansa da
ya addabi yankuna daban-daban na jihar Zamfara. |
|
12. |
Hàlíilù-Róokèt |
Hausa-Ingilishi |
Halilu suna ne na yanka. ‘Rocket’ suna ne na wani makami mai linzami. |
Suna ne mai nuna firgici da ban-tsoro da ake
kiran wani ɗan ta’adda da shi. Yana aiki kamar yadda wannan makami yake yi
idan an fita aiki. |
|
13. |
Ƙàttín-gwámnátì |
Hausa-Ingilishi |
Sunaye biyu ne aka haɗe suka ba da ma’ana ɗaya. |
Jami’an tsaro masu faɗa da ‘yan ta’adda. |
|
14. |
Àlû Shàaɗáaríi |
Hausa-Fulatanci |
Mutumin da aka haifa a lokacin sanyi ko
hunturu. |
Ƙasaitaccen ɗan ta’adda da ya yi fice wurin
kisa da garkuwa da mutane, musamman a yankin Anka da Bukkuyum da wani ɓangare
na jihar Kabi. |
|
15. |
Bóokò Hàrâm |
Hausa-Larabci |
Haramta ilimin zamani da hukumar gwamnati,
amma kalmar a Hausa tana nufin ƙarya, ko kuma abin da ba na gaskiya ba. |
Wani babur ne mai ƙarfin gaske da ‘yan
ta’adda suke amfani da shi wajen satar shanu da ɗaukar waɗanda suka yi
garkuwa da su. Haka ma, suna amfani da shi wajen buge mutum idan harsashi ba
ya kama shi. |
4.0 Sakamakon Bincike
A kowane bincike ana sa ran a fito da sakamakon da aka
gano domin ganin an cimma burin manufar bincike ko akasin haka. Saboda haka, a
wannan muƙala an gano abubuwa kamar haka: Tabbatar da wanzuwar sunayen ‘yan
ta’adda da suka samu ta hanyar gamin-gambiza a dalilin ayyukan ‘yan ta’adda a
jihar Zamfara. Haka kuma, muƙalar ta fito da asalin kowace kalma, ma’ana daga
harshen da aka samo ta. Bugu da ƙari, an kawo ma’anar kowace kalma ta asali da
kuma sabuwar ma’ana. Daga ƙrshe, muƙalar ta tabbatar da samuwar sunayen ƙirƙira
na gamin-gambiza da suka samu a dalilin ayyukan masu ta’addanci a jihar
Zamfara.
5.0 Naɗewa
A wannan maƙala an tattauna abubuwa da dama da suka haɗa
da: ma’anar suna da ma’anar ta’addanc. Haka ma, an kawo ma’anar gamin-gambiza.
Bayan haka, an kawo sunayen ‘yan ta’adda da aka samar ta hanyar gamin-gambiza a
jihar Zamfara. Bugu da ƙari, wannan muƙala ta fito da ma’ana ta asali da
sabuwar ma’ana da kuma dangantakar da ke tsakaninsu. Daga ƙarshe an fito da
sakamakon bincike.
MANAZARTA
Abbas, N. I. (2012). Nahawun Sunayen Hausawa. M. A. Hausa
Studies. Department of
Abraham, R. C. (1947). Dictionary of Hausa Langauge. London: Hodder and
Soughton.
Asara, G. M. (2013). Hausar Dilallai a Jihar Sakkwato. Kundin Digiri na Biyu.
Sashen Koyar da Harsunan Nijeriya, Jami’ar Usmanu Danfodiyo.
Bature, A. (2002). Nazari Kan ƙirƙirar Sababbin Kalmomi a Hausa. In Bichi
A.B et, al (eds), Studies in Hausa Language, Literature and Culture.
The Fifth Hausa International Conference. Kano. Benchmark Publishers Limited.
CNHN, (2006). Ƙamusun Hausa Na Jami’ar Bayero Kano. Kano: Cibiyar Nazarin Harsunan Nigeria.
Conway, C. R. (2017). Toward
an Evedence-based, Operational Defination of Treatment-Resistant Depression:
When Enough is Enough. JAMA Pcychiatry. Vol. 9, Issue 10.
doi:10,1001/jamapcychiatry,2016.2586
Crystal, D. (2008). A
Dictionary of Linguistics and Phonetics Seven Edition. U. S. A. Blackwell
Puplishing. ISBN: 978-1-405-15296-9
Ɗantumbishi, M. A. (2003). A Study of Hausa Slang in Kano Metropolis: A Socio
Linguistic Approach. PhD. Thesis. Usmanu Ɗanfodiyo University, Sakkwato.
Garba, S. A. (2018). Language Use in Hausa Radio: The Case Study of
Programmes of Some International Hausa Radio Stations. PhD Thesis, Department
of Nigerian Langauges, Usmanu Danfodiyo University, Sokoto.
Iliya, R. M. (2012). Hausar ‘Yan Yi wa Ƙasa Hidima a Sakkwato. Kundin Digiri
na Biyu, Sashen Koyar da Harsunan Nijeriya, Jami’ar Usmanu Danfodiyo Sakkwato.
Nigerian Languages. Usmanu Ɗanfodiyo
University, Sokoto.
Phares, W. (2005). Future
Jihad: Terrorism Stratigies Agaisnt America. New York: Palgarve Macmillan.
Umar, M. M. (2019). Nazarin Hausar Wasu Rukunin ‘Yan Kasuwa a Garin
Sakkwato, Kundin Digiri na Uku. Sashen Koyar da Harsunan Nijeriya. Jami’ar
Usmanu Danfodiyo, Sakkwato.
Yakasai, S. A. (1999). Language Across Two borders: A
Sociolinguistics Study of Hausa in Ƙonni/Illela Border Towns, PhD. Thesis.
Department of Nigerian Langauges, Bayero University Kano.
Yakasai, S. A. (2005). Aro da Ƙirƙira: Nazarin Samuwar
Sababbin Kalmomin Hausa a Jami’a da kuma Garin Sakkwato. Ƙasida da aka Gabatar
a Taron Ƙara wa Juna Sani. Sashen Nazarin Harsunan Nijeriya, Jami’ar Usmanu
Ɗanfodiyo, Sakkwato,
Yakasai, S. A. (2020). Jagoran Ilmin Walwalar Harshe.
Kaduna: Amal Printing Press.
0 Comments
ENGLISH: You are warmly invited to share your comments or ask questions regarding this post or related topics of interest. Your feedback serves as evidence of your appreciation for our hard work and ongoing efforts to sustain this extensive and informative blog. We value your input and engagement.
HAUSA: Kuna iya rubuto mana tsokaci ko tambayoyi a ƙasa. Tsokacinku game da abubuwan da muke ɗorawa shi zai tabbatar mana cewa mutane suna amfana da wannan ƙoƙari da muke yi na tattaro muku ɗimbin ilimummuka a wannan kafar intanet.