Karin Maganganu Da Ke Ɗauke Da Hoton Mata - Shafa'atu Salihu Labbo

Wannan aiki na ƙunshe da jerin wasu zaɓaɓɓun Karin Maganganu waɗanda suke ɗauke da hoton mata, abisa tsarin baƙaƙen abajada, da aka zaƙulo daga manazartu da wuraren samo bayanai daban-daban. Wannan gudummuwata ce zuwa ga harshen Hausa. Ina sa ran su taimaka wa manazarta da ɗaliban ilimi, har ma da malamai.

__________________________________________

HOTON MATA A KARIN MAGANA

(THE IMAGE OF WOMEN IN HAUSA PROVERBS)

Shafa’atu Salihu Labbo

Mail: shafasalisulabbo@gmail.com

Phone No.: 07069252226

 ____________________________________________

A.

1.      Abin da kamar wuya, gurguwa da aure nesa

2.      Abin Allah, budurwa da jika

3.      Abin tsana, amarya a kan kare

4.      Abin wani abi ne, mayya da ta ci ɗanjariri

5.      Abin daga Allah ne, tsohuwa ta sami autan ‘ya’ya

6.      Abin nema ya samu, matar falke ta haifi jaki

7.      Abin na yi ne, an biya wa bazawara Hajji

8.      Abin da ke ga amarya, shi take ba ango

9.      Abin ya zo, tsohuwa ta ji ƙarar jirgin sama

10.  Abin ya yi daɗi, an bai wa mayya jiran gawa

11.  Abin da kunya! Uwar ‘ya ta cinye suriki ranar aure

12.  Abin nema ya samu, matar malami da cikin allo

13.  Abin nema ya samu, matar ɗansanda ta haifi ɓarawo

14.  Abin daga Allah ne, mai takaba ta yi ciki kafin arba’in

15.  Abin da mace ta yi, ta ce ta ji kunya, namiji in ya yi shi sai ya bar gari

16.  Abu namu uwargijiyar kyanwa da ƙuliƙuli

17.  Adashen Balaraba, ba riba

18.  Adashen Uwar nuhu

19.  Aiki in da kishiya ba ya gudu

20.  A ja mu a kai mu an ba uwar makaho kashi

21.  A jiya magani, tsohuwa ta yi tari

22.  Akwai abu ƙasan danga, baubauniya da cikin ɗan sarki

23.  Allah ka fidda A’i ga rogo

24.  Allah ka ci da mu, inji matar ɗan cirani

25.  Allah ya gani, an tura wata jinyar mayya

26.  Allah suture buƙui, inji kishiyar mai doro

27.  Allah maganin ‘yar sadaka, ‘yar kuɗi ubanta ɓarawo

28.  Allah ya sawaƙe wahala! Tsohuwa ta ga ajalinta ya kusa

29.  Amarya ba kya laifi, ko kin karya ƙafar ɗan masu gida

30.  Amarya ba ki laifi, ko kin kashe ɗan masu gida

31.  An yi ba a yi ba, mace ta haifi mace

32.  Ana tsorommu ni da iya, inji ɗiyar mayya

33.  A rashin sani Karen gwabro ya kori bazawara

34.  A rashin uwa akan yi uwar ɗaki

35.  Asiri rufe, an kama uwar amarya da ango

36.  Asiri rufe, batu da kishiya

37.  A taɓa ni, aji ni, mummuna ta je gidan biki

38.  Auren karuwa, auren banza

39.  Auren karuwa auren wofi ne

40.  Auren baya, shi ne sadakin na gaba

41.  Aure yaƙin ‘yammata

42.  Azarangaɗi, mugunyar kishiya.

B.

43.  Ba faɗa da tsohuwa ba, jinini

44.  Bazawara uwar son banza

45.  Bara gurbi, kazar ‘yammata

46.  Ban gane ba, an daki ɗan kishiya

47.  Babu dole, ga goyon ɗan kishiya

48.  Ba kuka na ba, uwar kishiya ta mutu

49.  Ba zafi, barkonon tarau ga idon kishiya

50.  Ba ni kafa wa ɗan kishiya gado ya hau

51.  Bita da kulli, dukar ƙabarin kishiya

52.  Batu ya mutu, mai hassada ta kwana baraya

53.  Ba kai na farau ba, mace ta yi cikin shege

54.  Ba kullum guɗa ba, inji matar ɓarawo

55.  Bance a mutu ba, ban ce a warke ba, ciwon kishiya ayi ta lalacewa a kan gado

56.  Babbar Macce, wadda ba a sai mata gishiri

57.  Bari mu taɓa mu ji, nayya ta je barkar haihuwa

58.  Bana tsoron amarya da ango, balle ‘yan zaman ɗaki

Ɓ

59.  Ɓatan kai shawara da uwar kishiya 

60.  Ɓalangandi, bukin dangin miji

C

61.  Cab! an ce  da budurwa ta auri tsoho

62.  Cas! surhen dawar lami

63.  Ciwon mace na mace ne

64.  Cin tuwon kishiya, ranko

65.  Cin ƙwan makauniya, ba a ci ba, a bari ba

D.

66.  Da alheri kishiya ta hau kura

67.  Da alamar zane, an ba Baro ajiyar angurya

68.  Daga baya ke nan, sadakin bazawara

69.  Da auren karuwa, gara kiwon zakara

70.  Dabara kafa inji kishiyar gurguwa

71.  Daddage, kashin cinnakan tsohuwa

72.  Da niyya, karuwa ta taka matar aure

73.  Daɗin aure, shi ke sa a cewa miji baba

74.  Da rashin uwa akan yi uwar ɗaki

75.  Da wane zan ji? Da mutuwar uwa ko kishiya

76.  Darajar Mace miji

77.  Da motsi, farautar mata

78.  Darajar mace ɗakin aure

79.  Da zaman banza gara aikin kishiya

80.  Dole a ba ɗan mata fura

81.  Dole a zo, ɗaki ya faɗa wa gurguwa da ɗan masu gida

82.  Da ka zama ƙanen Alhaji gara ka zama ƙanen Hajiya

83.  Duniya budurwar wawa

84.  Duniya rawar ‘yammata

Ɗ

85.  Ɗan kishiya riƙon mai haƙuri

86.  Ɗoki! Kurma ta ga miji

F

87.  Faɗan gwaggo a Ƙofa

88.  Farar uwa mai sanya alfarma ga ‘ya’yaye

89.  Farar mata abar shiga tsumma

90.  Farawa da iyawa, amarya da raga

91.  Fatari suturar mata

92.  Farin shiga, unguzomar Wasai

93.  Funtuwa ta yi zane biyar gari ya tashi

G.

94.  Gaba ta kai ni, gobarar Titi

95.  Gadauniya, makauniya da yekuwar wuta

96.  Gadon ari sai fanna

97.  Ga mu ga Allah mata ginar damo

98.  Ga mu ga Allah mai takaba ta taka gawa

99.  Gara kowa da ni, inji matar Bebe

100.          Gaɗa sarewar mata

101.   Gwamma ku da gwammar ku ɗaka

102.   Gwatsine aikin mata

H

103.   Haihuwa maganin mutuwa

104.   Haihuwa mai rana

105.   Haihuwa asusun uwa, randa ta fasa ta ga riba

106.   Haihuwar tsakar dare, munafukai na barci

107.   Haka ratata, inji kishiyar mai ɗiya tara mata

108.   Haka tara, inji kishiyar mai mageduwa

109.   Hankali ka rabon dawo, har a manta uwar miji

110.   Halin uwa ɗiya kan ɗauka

I.                     

111.     Idan ba ki yi gashin wance ba, ba ki kitson wance

112.   Ida ana dara fidda uwa ake

113.   Idan budurwar bana tana da kyau, ta baɗi ta fita

114.   Idan mayya ta manta, uwar ‘Ya ba ta mantawa

115.   Ina laifin abokiyar faɗa, da ta bar ki kika ɗaura zane

116.   Ina wayau, budurwa ta yi ciki

117.   Ina dalili gadon tsohuwa zai karye

118.   Ina tsoron kai na da gari, inji matar mai kureci

119.   Ina ruwan mai jego da guru da tsakiya

120.   Ina gwari da miji ta ce baba ya isa

121.   Ina wayau karuwa ba zane

122.   In amarya ba ta hau doki ba, ba a aza mata kaya

123.   Inji batu an kai ‘yar Tanko alƙali

124.   Ikon gwatse, kishiya hana kishiya amsa waƙar miji

125.   Ilin, amarya ta ci ƙanen miji

126.   Isa da mallaka, biyan bashi da ɗan kishiya

127.   In til, in ƙwal, rinin zanen mahaukaciya

128.   Iyakar dillanci, an saci zanen matar sarki an kai an sayar

129.   Ina ruwan wani da wani, mahaukaciya ta yi baƙuwa

130.   Iya yi sa sarakkuwa boko

131.   Iya yi karuwa da yawon dare

132.   Iya yi sa sarakkuwa NCE

J

133.   Jakin maginiya, sai ka ga dama akan ci kasuwa

134.   Jinkirin jin kira, bazawara jiran karsa

135.   Jiya ba yau ba, tsohuwa ta ga kuɗin zance

136.   Jiya ba yau ba, tsohuwa ta tuna tsarince

137.   Jiya ba yau ba, tsohuwa ta tuna kwana turaka

138.   Jiya ba yau ba, tsohuwa da tuna kwanan gida

K.

139.   Kallabi tsakanin rawunna

140.   Kai ma nan, mace ta rena miji

141.   Kamar gaske, karuwa ta ga noman ɗan koli

142.   Kamar kumbu, kamar kayanta

143.   Komai wayon amarya, sai an sha manta

144.   Komai son rai ne, ƙawo da makauniya

145.   Komai daɗin ki da miji, kishin uwargida ya tashi

146.   Komai daɗin ki da kishiya, inji babbar ƙawar amarya

147.   Kai waye kenan, bazawara da jaka

148.   Karuwa ba matar aure ba ce

149.   Karuwa ba ta kiwon kaza

150.   Karuwa kafirar dangi

151.   Karuwa matar kowa

152.   Karuwa kwata ce, ba ta tarar nagari da jaki da kare da doki duk nata ne

153.   Katane ciwon masu haihuwa

154.   Kishi kumallon mata

155.   Koshin kishiya ba zai hana miji aure ba

156.   Kishiya sai naki, mai gida duba min

157.   Kishiya mai ban haushi, ana ganin ki akan zagi miji

158.   Kilin kiso da balan ƙwaima, kiran miji da akaifa

159.   Kowa ce bai iya kuka ba, uwarsa ce bata mutu ba

160.   Kowa ya so uwa, ya so ‘yarta

161.   Kowa da kiyon da ya karɓe shi, kishiyar mai akuya da kiwon kura

162.   Kukan rashin dalili, mutuwar uwar kishiya

163.   Kwasar karan mahaukaciya

164.   Kyanwar lami ba ta cizo ba ta yakushe

165.   Kyanwar lami ba ta miyan ba ta kamo ɓera

166.   Ku kuka sha ta furar Naito

167.   Kwarton uwa mai wuyar ganewa

168.   Kissar mata gomiya tara da tara ce, guda ta cikon ɗarin ibilis bai santa ba.

Ƙ

169.   Ƙafar mace laya, kowa sai ya rataya

170.   Ƙaiƙayi ya koma kan masheƙiya

171.   Ƙaƙalen gulama’i gaida uwar saurayi a kasuwa

172.   Ƙaƙa zan yi da abin da ya gagari wuta, inji kishiyar ƙonanniya

173.   Ƙarfin mata yawan magana

174.   Ƙarya ba ta sa amarya lalle

175.   Ƙoƙari yana tura uwa a rame

176.   Ƙurasa dangin sheɗan! In ba ku ba gida, in kunyi yawa gida ya ɓaci

177.   Ƙodon gwafiyo, roƙon miji gun kishiya

L.

178.   Lallaf ka bi da mace

179.   Lalata dake da goyon farin

180.   Lallenku ya fara kamu

181.   Lalura auren namiji da ‘ya’ya

M

182.   Mai uwa a bakin murhu, ba ya kukan yunwa

183.   Mai uwa a bakin murhu ba ya cin tuwonsa gaya

184.   Mai uwa a bakin murhu ba zai ci tuwonsa ba miya ba

185.   Mai ci da uwa, ba ya kukan suɗi

186.   Mai uwa sarki ne, mai uba Lamiɗo

187.   Mai kuda ba ta son mai koda

188.   Mai zane ɗaya ba ta ba da aro

189.   Mace mai kamar maza

190.   Mace mai ƙoƙari, ,ko ba miji ta haihu

191.   Mai kishiya ba ta mutuwar Allah

192.   Mata mance su yi maka gayya

193.   Mata tarkon shaiɗan, in ya haƙa kamawa yake

194.   Mata suna suka tara

195.   Mata haja ne, kowa da tayin da ya karɓeta

196.   Matar wani ba ta wani ba

197.   Mata ba ku haihuwa ku lashe abinku

198.   Mata mugun abu, nama ya kashe ɗan mowa

199.   Mata ba tukwane ba ne, balle a ƙwanƙwasa a ji wadda ta fi ƙwari

200.   Matar mutum ƙabarinsa.

201.   Matar na tuba ba ta rasa miji

202.   Matar bari in tashi ba ta ƙwadda mijin ta

203.   Mai zane gamin baki ba ta wa miji yanga

204.   Ma ji ma gani an rufe tsohuwa da ranta

205.   Maso uwa ya so ‘yar ta

206.   Magana ta ƙare, mata ta ce wa mijin ta “shege”

207.   Muna ga rasulu ɗiyar boka ta rasa miji

208.   Mace darajar namiji ce

209.   Me ya fi raina? Cin tsiren mata

210.   Me zan ce? Zanen aro ya ƙone

211.   Muraran muraran ganin annabin tsohuwa

212.   Mu ‘yammantan gara ne, in ance mu ɗauka mu ɗauka

213.   Mhm! Inji matar Ɓarawo.

N

214.   Na ba ki nawa domin naki, in babu naki nawa ya komo

215.   Na gaji mai hana wa mata lada

216.   Na ga abin da ya ishe ni, kishiya tara rana ɗaya

217.   Na iya rawa ta a gaban masheƙiya, ban taɓa fasa mata kwarya ba

218.   Na san a rina, an Saci zanen mahaukaciya

219.   Na shiga zunɗe, kishi da maras hankali

220.   Na taɓa ki da alheri, kishiya ta taɓa kishiya da bakin wuta

221.   Namiji tabarmar ƙashi, inji wadda mijinta ya ɓata wa rai

222.   Ni ba tagari ba, yaƙi ya ci karuwa

223.   Ni na sani, sautun mahaukaciya.

R.

224.   Rashin uwa hasara ne

225.   Rashin uwa kasa a yi uwar ɗaki

226.   Rashin kunya, mace, ta auri mace

227.   Rashin haƙuri shi ke sa budurwa farka

228.   Rashin haƙuri ya sa budurwa ta yi ciki

229.   Rashin sani yasa aka yi wa uwar miji kishiya

230.   Rabo, aure da ciki

231.   Rana bata ƙarya sai dai uwar ɗiya ta yi kunya

232.   Rabiɗin leɓo, shawara da uwar kishiya

233.   Riƙon gida sai mata

234.   Rufin kan uwar daɗi, gabanta babu kariya

235.   Rumumui-rumumui, taunar ƙashin tsohuwa

S

236.   Sai uwa ta ƙosh ɗan ta ke malolo

237.   Sai ka yi sababbe, karuwa taji mai wa’azi

238.   Saki jikinka, barawo a hannun mata

239.   Salula shawara da uwar kishiya

240.   Samun wuri, zuwa bariki da uwa

241.   Sallallahu sanyi ƙalau, mai takaba ta ba da waƙa, an amsa

242.   Saurin Tagumbi

243.   Son kira kamar bazawara

244.   Son a sani, yaji da kwarin miji har da ɗan masu gida

245.   Sauna matar ‘yan cirani

246.   Somin aure tsarince

T

247.   Ta fi babu kakar wajen uba

248.   Ta jefa ta cafe, matar talaka ta ga matar mai arziki

249.   Takaici zalla, haihuwa da maƙiyi

250.   Takaicin tausai, budurwa da auren karsa

251.   Tambaɗa sayen kandu ba zane

252.   Tamɓele zuwa bikin dangin miji

253.   Tambaɗar zamani, mata biɗar maza

254.   Ta-ta-ta kuturwa zuwa baraya

255.   Tantarakwai, mata ta turke miji

256.   Ta mice ce? An ba tsohuwa fataka

257.   Tilas a gyara wa amarya ɗaki

258.   To, inji mai tallar tuwo-tuwo

259.   Tsautsayin takaba, aure da majinyaci

260.   Tsohuwar gida hana walwalar iyali

U

261.   Uwa gandun daɗi

262.   Uwa maba ɗa mama

263.   Uwar gida ran gida

264.   Uwar gida sarautar mata

265.   Uwar raggo ake wa barka

266.   Uwar raggo ake yi wa jaje

267.   Uwar maza daka ke kashe ki

268.   Uwar wani kakar wani

269.   Uwa ma ta mutu balle kaka

270.   Uwa mafi uba koda uban sarki ne

W

271.   Wada da waɗaƙa, tada kai da kishiya

272.   Wa ka faɗi? Uwar Sarki da maƙoƙo

273.   Wahala na ga mai ɗiya tara mata, ya sai da biyar ya yiwa huɗu aure

274.   Wanda uwarsa ta faɗa rijiya baya ganin tsadar igiya

275.   Wannan shi ne tsegumi, an ce da mai ciki ta haihu

276.   Wargi wuri ya kai, ban da tsikarar uwar –miji da taɓarya

277.   Wa ya isa ya faɗa? Gyambon uwar sarki na ɗoyi

278.   Wasan kokawa ba na gurguwa ba ne

279.   Wayayyen hauka, goyon ɗan kishiya ga naki

280.   Wayyo Allah na, Inji ‘yar wawa

281.   Wuce ni, karuwa ta ga maras kwabo

Y

282.   Yabanya Allah ya fisshe ki fari

283.   Ya da guda ɗauki guda, inji budurwa ƙauye

284.   Ya kamata auren na gida, yarinya da ta ga wanta da kuɗi

285.   Yarinya farkon ki maɗaci, ƙarshenki zuma

286.   Yanga ga ‘yar talaka hasara

287.   Yaya aka yi uwa ta gujewa ɗanta

288.   Yaya na iya da abin da ya gagari wuta, inji kishiyar ƙonanna

289.   Ya yi auki! Uwar miji ta ƙi cin tuwo

290.   Yau na ga abin da ya ishe ni, kishiya tara ɗai rana

291.   Yin kunnen uwar shegu, shiru!

‘Y

292.   ‘Ya mace ‘yar kasha gida

Z

293.   Zance ya ƙare, sai ɗaurin aure

294.   Zanen aje sai ranar gaɗa

295.   Zanen aro bas hi rufe katara

296.   Zama da kishiya tilas ne, ba don uwargida na so ba

297.   Zama da kishiya tilas ne, ba don dukansu sun so ba

298.   Zugurnugu, kishi da masu iyaye

299.   Zungure aikin mata

300.   Zunguru abin ƙunshin mata, ba a saka a yi yawo

301.   Zuƙui, doron kishiya.

 ALSO READ...