Citation: Sani, A-U. (2021). Zamani zo mu tafi: Al’adun Hausawa a duniyar intanet. [Kundin digiri na biyu da ba a wallafa ba]. Jami'ar Usmanu Danfodiyo, Sakkwato, Nijeriya.
ZAMANI ZO MU TAFI: AL’ADUN HAUSAWA A DUNIYAR INTANET
NA
ABU-UBAIDA SANI
Email: abuubaidasani5@gmail.com
ko official@amsoshi.com
Site: www.abu-ubaida.com
WhatsApp: +2348133529736
SADAUKARWA
Na sadaukar da wannan kundi ga masu neman sanin
gaskiya, da rayuwa bisa gaskiya da riƙon amana, tare da wasiyya da riƙon gaskiya.
GODIYA
Da
sunan Allah Mai rahama Mai jinƙai. Tsira da mincinSa su tabbata ga shugaban halitta
manzon tsira Annabi Muhammadu da iyalansa da sahabbansa. Na gode wa Ubangiji da
ya ba ni damar kammala wannan kundi cikin nasara.
Godiya
ta musamman ga jagororin wannan aiki bisa namijin ƙoƙari da suka yi tare da jajircewa wajen tabbatar da
wannan aiki ya kammala. Ba kammaluwar aikin ba kaɗai, sun tsaya tsayin daka domin tabbatar da aikin ya
samu ingancin da ake buƙata:
a.
Dr. Yakubu Aliyu Gobir
b.
Dr. Muhammad Mustapha Umar
c.
Dr.
Abba Almu
Allah
Ya saka musu da mafificin alkairi.
Bayan
haka, ina miƙa
godiya ta musamman ga ɗaukacin
malaman Jami’ar Usmanu Danfodiyo, Sakkwato, musamman waɗanda suke Sashen Nazarin Harsunan Nijeriya. Ina
jinjina musu bisa namijin ƙoƙarin da suka yi na ganin mu ɗalibansu mun samu ilimi da tarbiyya nagartatta.
Malaman Sashen Nazarin Harsunan Nijeriya da na sha daga tafkin iliminsu, su ne:
Prof. BIRNIWA, Abdullah Haruna da Prof. AMFANI, Ahmed Haliru da Prof.
DANTUMBISHI, Muhammad Abdulhameed da Prof. YAHAYA, Abdullahi Bayero da Prof.
YAKASAI, Salisu Ahmed da Prof. DUNFAWA, Atiku Ahmed da Prof. BUNZA, Aliyu
Muhammad da Dr. ABDULLAHI, Ibrahim Sarkin Sudan da Dr. USMAN, Bello Bala da Dr.
ABDULLAHI, Isah Muhammad da Malam UMAR, Sama’ila da Dr. BUNZA, Dano Balarabe da
Dr. MUSA, Shehu da Dr. MUHAMMAD, Mustapha Umar da Dr. IDRIS, Yahaya da Dr.
IBRAHIM, Nazir Abbas da Dr. AMINU, Nasiru da Dr. BUNZA, Umar Aliyu da Dr.
ABDULBASIR, Ahmad Atuwo da Dr. ABDULLAHI, Sarki Gulbi da Dr. RABI’U, Aliyu
Rambo da Malam MUKOSHY, Jamilu Ibrahim
Ina
kuma gode wa iyayena (Malam Sani Abba, Malama Habiba Hamza (‘Yar’aljanna), da
abokiyar zamanta Malama. A’ishatu Gambo) bisa ɗawainiyoyinsu kan dukkan abin da ya shafi rayuwata.
Ina gode musu bisa addu’o’i da sauran nau’ukan gudummuwa da suke ba wa rayuwata
tun daga haihuwa har zuwa yau. Ina addu’ar Allah Ya biya su da gidan Aljanna.
Daga ƙarshe, ina jinjina ga abokaina baki ɗaya. Abokan karatu sun ba da gudummuwa ƙwarai ta hanyar ƙarfafa guiwa da shawarwari da addu’o’in nasara.
Ina kuma miƙa
godiya ga dukkannin mutanen da suka ba ni gudummuwa komai ƙanƙantarta har wannan aiki ya kammala. Na gode. Allah
Ya saka da alheri.
ƘUNSHIYA
SADAUKARWA - ii
CERTIFICATION - iii
GODIYA - iv
ƘUNSHIYA - vi
Abstract - xi
Tsakure - xii
BABI NA ƊAYA
GABATARWA
1.0 Shimfiɗa
- 1
1.1 Dalilin Bincike - 3
1.2 Manufar Bincike - 5
1.3 Maƙasudi - 6
1.4 Tambayoyin Bincike - 6
1.5 Muhimmancin Bincike - 7
1.6 Farfajiyar Bincike - 8
1.7 Hanyoyin Gudanar da Bincike - 14
1.8 Kalmomin Fannu - 18
1.9 Naɗewa
- 20
BABI NA BIYU
BITAR AYYUKAN DA
SUKA GABATA
2.0 Shimfiɗa
- 21
2.1 Bitar Muhimman Batutuwa - 21
2.1.1 Intanet - 21
2.1.1.1 Duniyar Intanet Jiya da Yau - 24
2.1.1.2 Intanet a Kadadar Hausa da Hausawa - 32
2.1.2 Al’ada - 38
2.1.3 Tasirin Intanet a Kan Al’ummomi da Al’adunsu - 42
2.2 Bitar Ra’i - 48
2.3 Bitar Ayyuka Masu Dangantaka ta Kai Tsaye da Aikin - 63
2.4 Hujjar Ci Gaba da Bincike - 72
2.5 Naɗewa
- 73
BABI NA UKU
BUNƘASAR
AL’ADUN HAUSAWA
A DUNIYAR INTANET
3.0 Shimfiɗa
- 74
3.1 Intanet da Taskace Al’adu - 74
3.2 Intanet da Al’adun Hausawa - 76
3.2.1 Intanet da Bayyanannun Al’adun Hausawa (Fasahar Hannu)
- 77
3.2.1.1 Intanet da Wasannin Hausawa - 77
3.2.1.2 Intanet da Abincin Hausawa - 79
3.2.1.3 Intanet da Gine-Ginen Hausawa - 81
3.2.1.4 Intanet da Sana’o’in Hausawa - 83
3.2.1.5 Intanet da Suturun Hausawa - 84
3.2.1.6 Intanet da Magungunan Hausawa - 86
3.2.1.7 Intanet da Bukukuwan Hausawa - 87
3.2.2 Intanet da Ɓoyayyun Al’adun Hausawa (Fasahar Baka) - 89
3.3 Amfanin Intanet ga Hausa da Hausawa - 90
3.4 Aibin Intanet ga Hausa da Hausawa - 99
3.5 Naɗewa
- 107
BABI NA HUƊU
NASARORI DA ƘALUBALEN
KAFAFEN INTANET NA HAUSA
4.0 Shimfiɗa
- 108
4.1 Kafafen Intanet na Hausa - 108
4.1.1 Ƙamusu - 113
4.1.2 Labarai - 114
4.1.3 Sadar da Zumunta - 116
4.1.4 Kimiyya da Fasaha - 117
4.1.5 Makaranta - 118
4.1.6 Adabi - 119
4.1.7 Kasuwanci - 120
4.2 Ƙalubalen Bunƙasar Kafafen Intanet na Hausa - 121
4.2.1 Saɓa
wa Al’adu - 122
4.2.2 Kurakuran Rubutu Barkatai - 124
4.2.3 Ƙarya - 126
4.3 Dalilan Koma-Bayan Kafafen Intanet na Hausa - 127
4.3.1 Muhalli - 127
4.3.2 Ƙarancin Tallafi da Ƙarfafa Guiwa - 127
4.3.3 Yanayin Intanet - 129
4.3.4 Ƙin Karɓar
Sauye-Sauyen Rayuwa - 130
4.3.5 Rashin Ingantattun Injunan Gyara Rubutun Hausa - 132
4.3.6 Baƙaƙe Masu Ƙugiya - 135
4.3.8 Rashin Ilimin Amfani da Kafafen Intanet Daga Ɓangaren
Hausawa - 136
4.4 Naɗewa
- 136
BABI NA BIYAR
KAMMALAWA
5.0 Taƙaitawa - 138
5.1 Sakamakon Bincike - 140
5.2 Shawarwari - 143
MANAZARTA - 149
MANAZARTAN INTANET - 163
KAFAFEN INTANET DA AKA ZIYARTA - 165
WAƊANDA AKA YI HIRA DA SU - 168
RATAYE - 169
Abstract
The internet
has become an indispensable aspect of human life. Today, if the internet should
cease to exist for
just an hour, the magnitude of catastrophic consequential loss that will follow is unimaginable.
Several academic fields and languages have wholeheartedly embraced the
internet. Hausa is one of the developing languages on the internet. By the end
of 2020, there were at least 44 highly visited Hausa websites with diversed contents and high online visibility. On this basis, research works should be conducted about the Hausa on the internet to
ascertain the current situation and scenarios as well as to see to the improvement of same. The
objectives of the research
are to study the (i) Hausa culture-based internet contents, (ii) the
attainments and challenges surrounding Hausa websites and blogs, and (iii)
determining sustainable measures for enriching and dissemination of Hausa culture-based contents on
the internet. The scope of the study is limited to Hausa culture within the
domain of the internet. The study methodologically used interviews and online
textual analysis in obtaining the research data. Platonism is adapted as a
theory that guides the research, on the basis of which the research opines the
existence of a physical world and an incorporeal world – the latter being the
internet. It is also based on the Hausa philosophy that “zamani riga ce” (change before you have to), which
emphasizes that the Hausas should embrace and utilize the internet as a
precaution to being poorly represented. The research confirms that today,
nothing can be successful and earn global recognition and acceptance without
the help of the internet. It also realizes that, though the Hausa culture is spreading more on the internet,
Hausa websites and blogs face a lot of challenges one of which is inadequate
knowledge of the language by the websites and/or blogs administrators. Finally,
the research offers some recommendations among which one is that the individuals and authorities concerned
- including agencies, departments, instructors, and researchers - should make
efforts to ensure adequate representation and presentation of Hausa on the
internet.
Tsakure
Tuni intanet ya zama wani ɓangaren rayuwar ‘yan’adam. A yau, ba za a
iya ƙiyasin mizanin ɗumbin
munanan matsalolin da za su auku ba idan aka ce babu intanet daidai da minti
guda. Ɓangarorin ilimi da harsuna da dama sun rungumi al’amarin intanet ka’in-da-na’in. Hausa na ɗaya daga cikin harsunan da suke tasowa a
duniyar intanet. A zuwa ƙarshen shekarar 2020, akwai a ƙalla
manyan kafofin intanet na Hausa guda arba’in da huɗu (44). Lura da haka, ya zama dole a
gudanar da nazarce-nazarce a wannan fanni domin daidaita al’amarin wanzuwar
Hausa a duniyar intanet. Maƙasudin wannan bincike shi ne nazartar (i)
yanaye-yanayen al’adun Hausawa cikin duniyar intanet da (ii) ci gaba da ƙalubalen
da ke dabaibaiye da kafafen intanet na Hausa, da kuma (iii) hanyoyi da matakan
amfani da intanet wajen bunƙasawa da yayata al’adun Hausawa. Farfajiyar binciken ba ta
wuce al’adun Hausawa da ke cikin
duniyar intanet ba. An yi amfani da manyan hanyoyi biyu domin gudanar da
binciken. Hanya ta farko ita ce hira. Ta biyu kuwa ita ce nazarta da ƙwanƙwance ƙunshiyar
kafafen intanet kai tsaye. An yi amfani da ra’in Pulatoriyya (Platonism) wajen gudanar da binciken
inda aka ɗauki intanet a matsayin
duniya mai zaman kanta wanda kuma al’amuranta ke da alaƙa da abubuwan da ke gudana a duniyar yau da
kullum. Sannan an yi amfani da hanyar ɗora aiki da ta
dace da tunanin Bahaushe cewa “zamani riga ce.” Lallai kuwa ya zama wajibi
Hausawa su taka rawar kiɗan zamani domin
tabbatar da wakilcinsu a duniyar intanet bai faɗa hannun waɗanda za su masa
riƙon sakainar kashi ba.
Binciken ya tabbatar da cewa, a yau babu wani al’amari da zai iya ci gaba, ya ɗaukaka, duniya ta san shi kuma ta karɓe shi, ba tare da an haɗa da intanet ba. Har ila yau, binciken ya gano cewa, tuni
al’adun Hausa suka yaɗu a duniyar
intanet. Bayan haka, ya fahimci cewa akwai matsaloli da dama da ke dabaibaye da
kasancewar Hausa a duniyar intanet, ciki har da matsalolin da suka shafi ƙarancin ilimin Hausar ga
masu gudanar da kafafen intanet na Hausa. Daga ƙarshe binciken ya ba da shawarwari da suka haɗa da kira ga waɗanda abin ya
shafa, ciki har da hukumomi da malamai da manazarta, da su waiwaici al’amarin
Hausa a duniyar intanet domin samar da kyakkyawan wakilci.

0 Comments
ENGLISH: You are warmly invited to share your comments or ask questions regarding this post or related topics of interest. Your feedback serves as evidence of your appreciation for our hard work and ongoing efforts to sustain this extensive and informative blog. We value your input and engagement.
HAUSA: Kuna iya rubuto mana tsokaci ko tambayoyi a ƙasa. Tsokacinku game da abubuwan da muke ɗorawa shi zai tabbatar mana cewa mutane suna amfana da wannan ƙoƙari da muke yi na tattaro muku ɗimbin ilimummuka a wannan kafar intanet.