Nau’o’in Jallof Din Hausawa Na Gargajiya (Dafa-Duka) Jollof Din Shinkafa, Jollof Din Taliyar Hausa, Jollof Din Dankali, Jollof Din Wake

Gabatarwa

Bayan ɗaukar fate a matsayin abinci da Bahaushe ya yi, yana kuma sarrafa shi cikin sigar da ake kira dafa-duka. Dafa-duka dai wata dabara ce daga cikin dabarun samar da abinci wanda ake haɗa dukkanin kayan haɗin abincin cikin sanwa guda yayin da aka zo dafawa. Kasancewar Bahaushe a kullum basirarsa da hikimominsa sukan ƙara haɓaka, yakan samu sauye-sauye da dama a ɓangarorin abincinsa na gargajiya da kuma na zamani. Wannan ya sa ci gaban zamani a ɓangagarorin abinci da abubuwan sha suka gaza yin nisan da za su yi wa tunanin Bahaushe ɓatan dabo.

Kashe-Kashen Dafa-Duka

Dafa-duka ta kasu kashi-kashi kamar yadda sauran nau’o’in abinci suka karkasu. Kodayake, dafa-duka cimaka ce da ta sha bamban da yadda ake yin ta a da da kuma yadda ake yin ta a yanzu. Wannan ya faru ne a sanadiyyar ci gaban zamani da kuma samun wasu dabaru da hikimomi daga baƙin al’ummu. Ga kashe-kashensu kamar haka:

Dafa-Dukan Shinkafa (Jollof Din Shinkafa) Na Gargajiya

i. Albasa        

ii. Gishiri           

iii. Kayan Yaji             

iv. Mai             

v. Ruwa

vi. Shinkafa   

vii. Tarugu       

viii. Tattasai                

ix. Tumatur

A lokutan da suka shuɗe, idan za a yi abinci nau’in dafa-duka, akan niƙa tumatur da tattasai da tarugu da albasa gaba ɗaya. Daga nan, sai a soya mai da jajjagen tare da kayan yaji gaba ɗaya. Idan ya soyu, sai a yi sanwa a saka su tare da gishiri. Idan sanwa ta tafasa za a ɗauko Shinkafa kowace iri (walau ta Hausa ko ta gwamnati). Haka za a bar ta kan wuta zuwa lokacin da ta dafu.

Dafa-Dukan Shinkafa da Wake (Jollof Din Shinkafa Da Wake) Na Gargajiya

i. Albasa          

ii. Gishiri         

iii. Kayan yaji            

iv. Mai

v. Ruwa          

vi. Shinkafa    

vii. Barkono                

viii. Wake

A ƙarƙashin 23.1.3 da ke babi na ashirin da uku, an yi bayanin dafa-dukan shinkafa da wake a zamanance. Bambancin da ke tsakanin nau’o’in dafa-dukan gargajiya da ta zamani bai wuce na kayan haɗi da yanayin sarrafawa ba. Kayan haɗin da ake amfani da su a ta gargajiya ba su da yawa idan aka kwatanta su da ta zamani.

Dafa-Dukan Wake (Jollof Din Wake) Na Gargajiya

i. Kanwa        

ii. Kayan yaji               

iii. Mai

iv. Ruwa        

v. Tarugu da tattasai   

vi. Wake

Ita ma wannan nau’in dafa-duka ana yin ta ne kamar yadda ake yin sauran nau’o’in dafa-dukan da aka ambata a baya. Sau da dama akan tafasa waken tare da ‘yar kanwa. Bayan ya tafasa, sai a zubar da ruwan sannan a ɗora sanwar dafa-dukan. Hikimar zubar da ruwan na farko ba ta wuce ta sabunta shi ba saboda baƙin da na farko kan yi a dalilin sanya kanwar da aka yi.

Dafa-Dukan Dankalin Hausa

a. Dankali                   

b. Gishiri 

c. Kayan miya             

d. Ruwa

Ana yin dafa-dukan dankali kamar yadda ake yin ta doya, wadda tuni aka yi bayanin ta a baya a ƙarƙashin 9.1.5. Bambancin kawai shi ne, a nan ana sanya dankali ne a maimakon doya.

Dafa-Dukan Taliya (Jollof Din Taliya) Na Gargajiya

Kasancewar taliyar gargajiya ta bambanta da ta zamani, saboda ita taliyar gargajiya ana murza ta ne da wani nau’in inji (injimi) da hannu. Bayan an kwaɓa garin alkamar, akan mummurza ta da hannu domin a sanya a injin da yake samar da siraran taliyar irin yadda ake buƙata. Daga nan sai a shanya ta bushe. Da irin wannan nau’in taliyar ce ake dafa-dukan taliya a gargajiyance. Kayan haɗin wannan nau’in dafa-duka ba su da wani yawa, ba su wuce su:

i. Daddawa   

ii. Kayan miya (idan an ga dama)      

iii. Mai

iv. Ruwa        

v. Taliyar gargajiya                      

vi. Yaji

Yadda ake dafa-dukan shinkafa haka ake na taliya. Adadin ruwan da ake sanyawa a taliyar kaɗan ne idan aka kwatanta da wanda ake sanyawa a shinkafa. Dalili kuwa shi ne, shinkafa ta fi shan ruwa da ɗaukar lokaci kafin dafuwa sama da taliya.

Tsokaci

Dafa-duka cimaka (abinci) ce da ta tara abubuwa da yawa, kamar dai yadda aka ga bayanin su a sama. Daɗin daɗawa, akwai wasu nau’o’in dafa-dukan da za a iya samu a ƙasar Hausa bayan waɗannan da aka bayar, musamman idan aka yi la’akari da yadda kullum ake samun sababbin ilimomi ga al’umma a fannonin rayuwa daban-daban, ciki har da yadda suke samar da abincinsu na yau-da-kullum. 

Citation (Manazartar Littafin): Sani, A-U. & Umar, H.A. (2022). Cimakar Hausawa. Kano: WT Press. ISBN: 978-978-984-562-9.

Get a copy:

To obtain a copy of this book, kindly send a WhatsApp message to:

+2348133529736

You can also write an email to:

abuubaidasani5@gmail.com