Abubuwan Da Ke Ciki
Gabatarwa
Allah ya halicci dabbobi da tsuntsaye iri-iri , Ya kuma huwace wa ɗ an Adam wa ɗ annan dabbobi da tsuntsaye a matsayin wani nau’i na abinci da kuma ƙ arin ni’ima a gare su . Sai dai addinin Musulunci ( addinin da mafi rinjayen Hausawa ke bin koyarwarsa ) ya han a su cin nama n was u daga cikin wa ɗ annan halittu na dabbobi . Akwai hanyoyi daban-daban da Hausawa ke bi domin sarrafa nama. Wannan ya ha ɗ a da dafawa ko soyawa ko gasawa da dai makamantansu. Baya ga haka, nau’in kayan ha ɗ i n da ake sa wa nama yayin sarrafa shi na iya kasance wa wani abin la’akari idan ana son bayyana bambancin ire-iren nama n da ake da su a ƙ asar Hausa . Bugu da ƙ ari, a duk lokacin da ake maganar ire-iren nama n da Bahaushe ya ke ta’ammuli da su, dole ne a tuna da nau’o’in halittun dabbobin da ake samun naman daga gare su. Wannan babi ya karkata akalarsa ne kan tattauna ir e-iren wa ɗ annan batu tuwa .
Farfesun Nama
i. Albasa
ii. Attarugu
iii. Daddawa
iv.
Gishiri
v. Kanimfari
vi. Kayan yaji
vii. Man gya ɗ a
viii.
Nama
ix. Ruwa
x. Tattasai
Yayin samar da farfesun nama, za a
wanke
nama
n
sosai
a sanya shi cikin tukunya
r
da
aka zuba
ɗ
an ruwa daidai gwargwado
a
cikinta a matsayin ruwan sanwa
.
Sannan za a sanya gishiri da albasa
a
ciki.
Za a bar shi
(naman)
ya
tafasa sosai har sai ya fara taushi. Daga nan sai a sanya kayan yaji ciki tare
da jajjagen tarugu da tattasai da kuma daddawa. Yayin da
naman
ya dafu, za a ga
ya rabu da
ƙ
ashi.
Soyayyen Nama
i. Albasa
ii. Barkono
iii. Gishiri
iv.
Kayan yaji
v. Mai
vi. Nama
vii. Ruwa
A
duk lokacin da
ake bu
ƙ
atar
samar da soyayyen nama, za a tafasa
naman bayan an wanke
shi
.
Yayin
tafasawar
, za a sanya
gishiri tare da albasa
, amma
ba
a sanya ruwa da yawa
, ana so a
sanya ruwan
daidai
gwargado
yadda
naman
zai iya s
h
anyewa.
Bayan an tafasa shi, sai a soya shi sama-sama. Daga nan za a sanya mangya
ɗ
a cikin tukunya
ko abin suya. Za a ri
ƙ
a sanya naman ciki ana soyawa. Bayan
ya soy
u
, sai a tanadi yaji
domin ci.
Tsiren Nama
i. Albasa
ii. Barkono
iii. Gishiri
iv.
Kayan Yaji
v. Ƙ uli
vi. Nama
vii. Ruwa
Duk da a zamanance akan yi tsire cikin
gidaje domin amfanin mutanen gida, a da an fi yin tsire domin sayarwa. A bisa
haka, an fi samun tsire wurin mahauta
(rundawa)
. An
a
sayar da tsire
ne
a
kusa da
tukuba, inda nan ne ake gasa tsire.
[1]
Dangane da ya
d
da ake samar da tsire kuwa, za a wanke
nama
n
sannan a yayyanka shi lafe-lafe. Daga nan za a sossoka
shi
jikin tsinken tsire. A gefe guda kuwa,
za a tanadi
ƙ
uli-
ƙ
uli wanda aka daka tare da kayan yaji.
Za a turbu
ɗ
a wannan
nama
n
da aka sossoke a cikin garin
ƙ
ulin yadda duk zai baibaiye jikinsa.
Za a hura wuta
a kan tukuba
,
daga nan kuma a sossoka tsinkayen
tsiren
su
gewaye wutar
(su yi
wa wutar da’ira/kuri)
.
Haka za a bar su, zafin wutar ya ri
ƙ
a
gasa naman. Za
kuma
a
ri
ƙ
a yi ana juyawa.
Gasasshen Nama
i. Gishiri
ii. Kayan yaji
iii. Mai
iv. Nama
v. Ruwa
vi.
Tafarnuwa
Wannan
dabara ta
na
ɗ
aya
daga cikin hanyoyin sarrafa nama mafi sau
ƙ
i.
Ba a bu
ƙ
atar tafasa
nama kafin fara gasawa. Da zarar an gyara nama
n
an wanke
shi
,
s
a
i
a
ɗ
ora
shi bisa wani
ƙ
arfe mai
raga-raga
[2]
sannan a
ɗ
ora bisa wuta
, amma
ana barin wutar
daidai
yadda zafin
ta
zai ri
ƙ
a bugan
naman da
aka
ɗ
ora a bisanta
. Yayin da ake gasa shi, za a iya
yayyafa masa mai, musamman idan naman ba mai kitse sosai ba ne. Daga nan sai a
sanya masa kayan yaji
a bisansa idan ya fara nuna
.
Farfesun Kayan Ciki
i. Albasa
ii. Barkono
iii. Gishiri
iv. Daddawa
v. Kayan ciki
vi. Kayan yaji
vii. Mai
viii. Ruwa
ix.
Tattasai da tarugu
Za a wanke
nama sannan a tafasa
shi
tare da albasa
da kayan yaji da kuma gishiri. Bayan ya
tafasa, idan akwai sauran ruwa
a
cikin
tukunyar akan zubar da shi. A gefe guda ku
m
a
,
za a yi jajjagen tarugu da tattasai
da albasa.
Abu na gaba kuma
,
sai a yi sanwa da
ɗ
an ruwa ka
ɗ
an ba mai yawa ba. Bayan ruwa
n
ya tafasa, sai a sanya wannan
jajjage da nama ciki. Haka za a bar su su
ƙ
arasa nuna tare.
Farfesun Kai
i. Albasa
ii. Gishiri
iii. Kai
iv. Daddawa
v. Kayan ƙ amshi
vi. Mai
vii. Ruwa
viii. Tarugu
ix. Tattasai
x. Tumatur
Za a wanke
kai
tsaf (walau na akuya, rago,
tunkiya, ko kuma na sa),
sannan a sanya a tukunya
tare da ruwa da gishiri da albasa
da daddawa. Za a bar shi ya
ɗ
auki lokaci sosai har sai ya fara saki. A gefe guda kuwa
za a jajjaga tumatur da tarugu da albasa da tattasai. Za a iya soya su
sama-sama
[3]
ko kuma a sanya su haka nan. Sannan ba a so su yi yawa sosai. Za a zuba su
cikin tukunyar tare da kayan
ƙ
amshi.
Yadda ake farfesu, haka ake na
kai da kuma na
bindins
a
(wutsiya/jelarsa).
Kilishi
i. Barkono
ii. Gishiri
iii. Kayan yaji
iv.
Mai
v. Nama
vi. Ƙ uli- ƙ uli
vii.
Ruwa
Za a gyara nama lafe-lafe a zuba masa
gishiri wanda aka kwa
ɓ
a da ruwa
,
sannan s
ai a shanya shi. A gefe guda kuma
,
za a kwa
ɓ
a
ƙ
uli-
ƙ
uli da yaji
, sai
a barba
ɗ
a
su kan naman da aka shanya ya
d
da za su bushe tare. Idan
a
na bu
ƙ
ata za a iya yanka albasa
. Bayan ya bushe, sai a kunna wuta
sannan a aza shi
a
sama
nta,
z
a a ri
ƙ
a yi ana jujjuyawa. Da zarar ya gasu, kilishi ya samu ke
nan.
Farfesun Kaza
i. Albasa
ii. Gishiri
iii. Daddawa
iv.
Kayan yaji
v. Kaza
vi. Mai
vii. Ruwa
viii.
Tarugu
ix. Tattasai
x. Tumatur
Ya
d
da ake farfesun sauran nau’o’in nama,
haka ake yin na kaza. Bambancin kawai shi ne, ana amfani da naman kaza ne a
maimakon naman rago ko na sa da makamantansu.
Soyayy iyar Tattabara
i. Albasa
ii. Barkono (tonka)
iii. Gishir
iv.
Kayan yaji
v. Magi
vi. Mai
vii. Ruwa
viii. Tattabara
Yadda ake suya
r
tattabara
ya
na kama da na sauran suya da aka yi
bayani a sama. Bambancin kawai shi ne, ita tattabara ba a tafasa namanta kafin
a soya. Hakan kuwa na faruwa ne a sakamakon taushi da namanta ke da shi.
Farfesun Kifi
i. Albasa
ii. Daddawa
iii. Kayan Yaji
iv.
Kayan miya
v. Kifi
vi. Mai
vii.
Ruwa
Za a yi amfani da lemon tsami
ko
ɗ
o
ɗ
ɗ
oya domin a wanke
kifi
n
, sai a
bar shi
ya tsane. A gefe guda kuwa, za a jajjaga tattasai da tarugu da albasa
a soya sama-sama (za a iya amfani da su ba
tare da an soya ba). Bayan wannan
ya samu, sai a tanadi kayan yaji.
Yayin da mai
farfesun kifi ya tabbatar da kammaluwar abubuwan da aka bayyana a sama, abu na
gaba da zai tunkara shi ne
,
ɗ
ora sanwa
amma
da ruwa ka
ɗ
an, daidai adadin kifin da ake da shi. Bayan ruwa
n
ya tafasa, sai
y
a sanya wannan
kifi
a ciki
. Da zarar ya fara jin wuta
, sai
y
a saka jajjagen da aka tanada da
gishiri da kuma daddawa.
Kammalawa
Ha
ƙ
i
ƙ
a
,
Ubangiji ya wadata
ɗ
an Adam da nau’o’in nama iri-iri. Wannan babin ya kawo
wasu nau’o’in dabarun sarrafa nama ne gwargwado daga cikin wa
ɗ
anda ake da su. Sai dai za a iya ha
sa
shen cewa, hanyoyin sarrafa nama a
ƙ
asar Hausa
ba su wuce wa
ɗ
anda
aka bayyana a sama ba. Sai dai akan
iya
samu
n
wasu
‘yan
bambance-bambancen
da ba
su taka-kara sun karya ba.
[1]
Sa’id, (2006: 441) ya ba da ma’anar
kalmar tukuba da cewa: “tarin
ƙ
asa
da aka gyara don gasa tsire a kai.”
[2]
Ƙ
arfe
n
e
na musamman da ake amfani da shi yayin gasa nama ana kiran sa da suna zarga.
[3]
Za a iya sanya ‘yar kanwa ka
ɗ
an kafin a soya kayan miyar.
0 Comments
ENGLISH: You are warmly invited to share your comments or ask questions regarding this post or related topics of interest. Your feedback serves as evidence of your appreciation for our hard work and ongoing efforts to sustain this extensive and informative blog. We value your input and engagement.
HAUSA: Kuna iya rubuto mana tsokaci ko tambayoyi a ƙasa. Tsokacinku game da abubuwan da muke ɗorawa shi zai tabbatar mana cewa mutane suna amfana da wannan ƙoƙari da muke yi na tattaro muku ɗimbin ilimummuka a wannan kafar intanet.