Kari

 Citation: Bunguɗu, U.H. (2021). Bara da wasu waƙoƙin bara a ƙasar Hausa. Ahmadu Bello University Press Limited.

Domin samun cikakken littafi, a tuntuɓi:

Dr. Haruna Umar Bunguɗu
(Sarkin Gobir Na Bunguɗu)
Email: harunaumarbungudu@gmail.com
Phone: 08065429369

Kari

Kari shi ne awon da mawaƙi ya ɗora waƙarsa a kai. Akwai hanyoyi biyu da masu nazarin waƙa suka bayar da ake iya auna karin waƙar baka da su. Hanya ta farko ita ce ra’in Gusau (2003) wadda ya kira ta gidan dara. Hanya ta biyu ita ce ra’in Dunfawa (2003) wadda ya kira Bahaushen Kari.

A hanya ta farko ana ƙirga yawan gaɓoɓin kowane layi ne gwargwadon yawansu, sai a iya cewa tana kan gajeren kari ko dogo ko kuma matsakaici. Misali:

 Jagora: Kai ɗan na burge – burge,

 Amshi: Burge.

Jagora: Ɗan na burge – burge,

Amshi: Burge.

Jagora: Ga Inna ta yi baƙi,

Amshi: Burge.

Jagora: Baƙin da ba su ƙoshi,

Jagora: Baƙin da ba su ƙoshi.

 (Ɗan Naburgi)

 

Kai/ɗan/na/bur/gi/bur/gi

g / g / g / g / g/ g/ g

 

Ga/in/na/ta/yi/ba/ ƙi

 g/ g/ g/ g/ g/ g/ g

 

 Ba/ƙin/da/ba/su/ƙo/shi

 g/ g/ g/ g/ g/ g/ g

 

Idan aka lura za a ga kowane layi na ɗan waƙar da ta gabata yana da gurbi kari (gaɓa) bakwai (7), wanda ya nuna karin waƙar matsakaice ne.Gusau (2003:53)

 

Hanya ta biyu kuwa Dunfawa (2003), an nuna ana samun kari ne daga sautin kiɗan da ke tafiya tare da waƙar abin da ya kira ’ƙira’. Daga gaɓoɓin sauti huɗu na ƙarshe da layukan waƙa ke ƙarewa tare da sautin kiɗa ake samun karin waƙar. Ta wannan hanya ya ce ake samun karuruwa bakwai. Misali:

Jagora: Maula ta Sidi maula ta Balarabe.

Amshi: Maula.

Ja gora: Babban gida da daɗin bara yake.

Amshi: Maula.

Jagora: Waccan ta ba ka waccan ta hana maka.

Amshi: Maula.

Ja gora: Waccan ta ɗauki kulki ta aza maka.

 Amshi: Maula.

 (Maula ta sidi)

Idan aka lura sai a ga gaɓoɓi huɗu na layin farko su ne Balarabe, na layi na biyu su ne bara yake, na layi na uku hana maka, na layi na huɗu su ne aza maka. Wato haka abin yake:

 Balaarabee = v-v-

 Baraa yakee = v-v-

 Hanna maka = v-v-

 Azaa makaa = v-v-

A bisa wannan awo an sami karin da ya kira mai ‘cassawa’, wanda gajerar gaɓa da doguwa ke karɓa-karɓa, Dunfawa (2003:29). A bisa ra’i na biyu sai mu ce wannan waƙa tana bisa kari mai cassawai.