4.8.1 Tsoratarwa

 Citation: Bunguɗu, U.H. (2021). Bara da wasu waƙoƙin bara a ƙasar Hausa. Ahmadu Bello University Press Limited.

Domin samun cikakken littafi, a tuntuɓi:

Dr. Haruna Umar Bunguɗu
(Sarkin Gobir Na Bunguɗu)
Email: harunaumarbungudu@gmail.com
Phone: 08065429369

4.8.1 Tsoratarwa

Wa’azi shi ne tsoratar da mutane da yin kira gare su ta hanyar ambaton azaba ga masu munana aiki da albishir ga masu kyautatawa. Wa’azi na sa mai saurarensa tuna rayuwar gobe, wato lahira ya sa zuciyarsa ta yi taushi, ya kuma sa mai suraren rage ganin ƙimar duniya wanda hakan kan sa rowa. Idan aka yi sa’a irin wannan saƙo ya shiga zuciyar mai sauraro, to bayar da sadaka gare shi ba zai wuya ba, domin komawar da hankalinsa ya yi ga rayuwar Lahira wadda bayar da sadaka na cikin abin da ke sa kyautata zato samun kyawonta. Wannan babban dalili ne daga cikin dalilan da ya sa mabarata ke amfani da waƙa wajen bara ta baka da rubutatta da yake suna ƙunshe da wannan. Ga misalin wasu ɗiya daga waƙar Laƙada Raliyallahu anil Muminina.

Jagora: Je ki marowaci ka sake dubara.

Amshi: To.

Jagora: Ranar Lahira kana ci da kuka.

Amshi: To.

Jagora: Kai kukan jini ka koma na tilas.

Amshi: To.

Jagora: Ba ka da ɗan ƙane bare ɗan aboki.

 (Laƙada Raliyallahu anil Muminina)

Ɗiyan waƙar da suka gabata suna bayani ne ga irin sakamakon da ke jiran marowaci wato wanda bai bayar da sadaka ga mabukata. Ɗiyan waƙar sun nuna irin kuka da da-na-sani da wanda ba ya bayar da sadaka zai yi ta yi a ranar Ƙiyama lokacin da kukan ba ya da amfani kuma ba ya da wani mataimaki a wannan lokacin. Wannan kamar bayanin wata aya ne da ke cewa:

“Kuma ku ciyar daga abin da muka arzitta ku tun gabani mutuwa ta zayyikke ma ɗayanku sadda zai ce ya ubangiji da ka yi mani jinkiri zuwa wani ɗan lokaci makusanci da na yi sadaka kuma in zamo cikin masu kyautatawa”(Qur’an 63:10).

Waɗannan ɗiyan waƙa suna yin gargaɗi da tsoratarwa ga wanda ba ya bayar da sadaka, kuma ga wanda ke da imani suna iya razana zuciyarsa ya bayar da sadaka ko da daga farko bai yi nufin bayarwa ba, saboda tunatar da shi da aka yi da ƙumshiyar baitocin. Wa’azi ba tsoratrwa kawai yake yi ba, yana kuma albishir ga mai kyautata aiki, ana samun irin haka a cikin waƙoƙin mabarata. Misali:

 Jagora: Lansika – lansika.

 Amshi: Kulle.

 Jagora: Mata dangin Fatsima.

 Amshi: Kulle.

 Jagora: Ku taru ku ba mu na Annabi.

 Amshi: Kulle.

 Jagora: Kowab ba mu na Annabi.

 Amshi: Kulle.

 Jagora: Allah zai saka ma shi.

 Amshi: Kulle.

 Jagora: A ba shi ruwan Alkausara.

 Amshi: Kulle.

 (Lansika)

Wannan waƙa da ta gabata saɓanin wadda ta rigaye ta ce mai nuna mummunan sakamako ga marowaci ranar Lahira. Ita wannan kyakkyawan sakamakon da ke jiran mai bayar da sadaka ne a ranar Lahira take bayani. Wannan waƙa Almajirai ne suka fi amfani da ita, su kuwa almajirai a cikin gidaje suka fi yin bara domin samun abinci. Wannan shi ya sa waƙar ta fi zance da mata, kasancewarsu uwayen gida.

Haka ma a cikin waƙoƙin da ake bara da su masu ɗauke da gargaɗi da tsoratarwa akwai rubutattu masu nuna gudun duniya domin saka zuciyar mai sauraro ta yi laƙyas, har a wannan lokacin ya ji son duniya da ƙawace-ƙawacenta sun fice daga ransa, ya ji bayar da sadaka daga abin da yake da shi shi ne mafi alfanu. Ga misali:

 9. In an swance ran mutum ya ko zama gawa,

 Ba shi batun ɗiya da mata balle barwa,

 An kai shi can cikin ƙabri sai kewa,

 Ka san tattalin gidan duniya sai wawa,

 Har ranar da anka kammai bai shiryo ba.

 (Liman Alu Isa: Na ƙare lawwali)

Wannan baiti da ke sama wa’azi yake yi ga mai sauraron waƙar. Baitin na nuna da zarar rai ya fice daga jikin mutum komai ya ƙare masa. Duk wani abu da yake da shi na ‘ya’ya ko masoya ko dukiya ya zama aikin banza domin ba ya amfaninsa da komai. Mawallafin na ƙoƙarin nuna damuwa da duniya da tattalinta aikin banza ne, domin komai daɗewa sai an bar ta kuma ba za a je da komai ba face aikin ƙwarai da mutum ya yi, wanda sadaka na ciki. Sauraen wannan baiti na rage ma mutum dogon guri har ya iya ɗiba daga wani abu nasa ya bayar sadaka. Wato wa’azi wanda shi ne ya ƙunshi gargaɗi da bushara wanda saurarensa ke iya tausasa zuciyar mutum ƙunshe yake da yawa acikin waƙoƙin da mabarata ke amfani da su wajen bara da zimmar shawo kan masu saurare su ba da sadaka.