Citation: Umar, M.A. & Bashir, A. (2024). Tasirin Karin Harshen Zamfarci a
Fassarar Keɓaɓɓun Kalmomin Kiwon Lafiya a Asibitin Ƙwararru Ta Yariman Bakura. Tasambo
Journal of Language, Literature, and Culture, 3(2), 167-175. www.doi.org/10.36349/tjllc.2024.v03i02.020.
Tasirin
Karin Harshen Zamfarci a Fassarar Keɓaɓɓun
Kalmomin Kiwon Lafiya a Asibitin Ƙwararru Ta Yariman Bakura
Muhammad Arabi UMAR
Department of Languages and
Cultures, Federal University Gusau, Zamfara, Nigeria
07062052814
Abdullahi
Bashir
Department of Languages and
Cultures, Federal University Gusau, Zamfara, Nigeria
abdullahi.bashir@fugusau.edu.ng
08036481158
Tsakure
Karin
harshe yana taka muhimmiyar rawa wajen samar da ingantacciyar sadarwa kamar
yadda fassara ke da matuƙar muhimmnci a ɓangaren kiwon
lafiya, musamman a karkara da ƙauyuka.Wani binciken
da aka gudanar ya nuna kashi 77% na ma’aikata da marasa lafiya da ke zuwa
Asibitin Ƙwararru
ta Yariman Bakura sun fi son amfani da harshen Hausa wajen sadarwa tsakanin
marar lafiya da ma’aikatan kiwon lafiya a matakai mabambanta. Har wa yau, daga
cikin kashi 77% ɗin kashi
44% sun fi amfani da karin harshen Zamfarci (Bashir & Umar sh. 38, 2024). Wannan dalilin ne ya sa aka yi ƙoƙarin fito da tasirin
karin harshen Zamfarci wajen fassara keɓaɓɓun kalmomin kiwon
lafiya a asibitin ƙwararru ta Yariman
Bakura da ke Gusau. An yi amfani da Ra’in
Fassara ta La’akari da Karin Harshe, wanda Giles & Johnson (1979) ya yi amfani da shi a aikinsa inda ya nuna yadda
ake samun bambancin fassara ta la’akari da karin harshe da kuma waɗanda ake yi wa fassara. Binciken ya gano cewa ana
samun bambanci ta fannin fassarar wasu keɓaɓɓun kalmomin kiwon
lafiya da suka shafi likitancin mata da na ƙananan yara tsakanin daidaitacciyar Hausa da kuma karin
harshen Zamfarci ta fuskar tsarin sauti da gundarin kalmomi. Bayan da aka zaƙulo wasu kalmomin kiwon lafiya, aka fassara su tare da
bayyana yadda ake faɗin su a Zamfarci, an ba wa ƙwararrun likitoci Zamfarawa domin tantancewa da ba da
shawara saboda samun ingantacciyar fassara cikin karin harshen Zamfarci.
Sakamakon ya kawo jadawali bakwai na wasu keɓaɓbun kalmomin da
suka shafi likitancin mata da ƙananan yara. Ana
sa ran a ci gaba da zaƙulo wasu keɓaɓbun kalmomi na
wasu sassan kiwon lafiya domin taskace su da samar da wani ƙaramin kundi ko ƙamus na keɓaɓbun kalmomin kiwon
lafiya cikin daidaitacciyar Hausa da karin harshen Zamfarci domin ƙara inganta sadarwa musamman a asibitin ƙwararru ta Yariman Bakura da sauran asisibitocin da ke
cikin ƙasar da ake amfani da karin harshen
Zamfarci.
Fitilun Kalmomi: Kalmomin kiwon lafiya, Karin
harshen Zamfarci, Cututtukan ƙananan Yara, Asibiti
Gabatarwa
Fassara
tana taka muhimmiyar rawa wajen samun ingantacciyar sadarwa tsakanin marasa
lafiya da ma’aikatan kiwon lafiya a matakai daban-daban. Domin ita fassara ta ƙunshi bayyana ma’ana mafi kusa ko mafi
dacewa daga harshen asali zuwa harshen karɓa ta fuskar ma’ana da salo (Nida, 1974). A taƙaice, fassara ita ce mayar
da wani abu da aka faɗa ko aka
rubuta daga harshen karɓa zuwa
harshen bayarwa ba tare da sauya ma’anarsa ba. Fannin kiwon lafiya, fannin ne
mai matuƙar
muhimmanci wanda yake buƙatar ƙwarewa a kowane fanni, wanda ya haɗa da fassara. Ƙasashen duniya da suka ci gaba a fasahar sadarwa akan
sami ƙwararrun
ma’aikatan
fassarar kiwon lafiya na dindindin ko na wucin gadi a manyan asibitoci da
cibiyoyin kiwon lafiya, domin samun ingantacciyar sadarwa tsakanin ma’aikatan
kiwon lafiya da marasa lafiya. Saboda haka rashin fahimtar Ingilishi, bai zai
zama wata barazana ga marar lafiya da ya je jinya ƙasar Turai ba domin akan tanadi ƙwararrun masu tafinta ko
kuma aikin fassara. Bincike ya nuna kashi 77% na ma’aikata da marasa lafiya da
ke zuwa Asibitin Ƙwararru ta
Yariman Bakura sun fi amfani da harshen Hausa wajen sadarwa tsakanin marar
lafiya da ma’aikatan kiwon lafiya a matakai mabambanta. Har wa yau, daga cikin
kashi 77% ɗin kashi 44% sun fi amfani da karin harshen
Zamfarci (Bashir & Umar, sh. 38, 2024). Bugu da ƙari, binciken su Bashir da Umar 2024 ya gano
cewa kashi 5% ne kawai na ma’aikatan kiwon lafiya a YBSH suke amfani da kebaɓɓun kalmomin kiwon lafiya wurin sadarwa tsakaninsu da
marasa lafiya. Wannan ne ya nuna akwai buƙatar a gudanar da wani keɓaɓɓen
nazari a kan kalmomin kiwon lafiya a asibitin ƙwararru ta Yariman Bakura tare da fito da
tasirin karin harshen Zamfarci. Sakamakon ya samar da fassarar wasu keɓaɓɓun kiwon
lafiya da suka shafi sassa daban-daban da kuma yadda ake samun bambanci
tsakanin daidaitacciyar Hausa da kuma karin harshen Zamfarci ta fuskar tsarin
sauti da gundarin kalmomi. Wannan zai taimaka wa likitoci da nas-nas da
ungozuma da sauran ma’aikatan kiwon lafiya domin samun ingantacciyar sadarwa
tsakanin marar lafiya da likita ko ma’aikacin kiwon lafiya. An tsara wannan maƙalar zuwa sassa kamar
haka: Bitar ayyukan da suka gabata, taƙaitaccen tarihin asibitin ƙwararru ta Yariman Bakura, dabarun bincike,
sakamakon bincike, kammalawa.
Bitar
Ayyukan Da Suka Gabata
Azare
(2002) a kundinsa mai taken “Fassara da Bayanan Wasu Fannoni na Aikin Likita
cikin Hausa” Aikin ya tattaunawa muhimmancin fassara fannonin kimiya da fasaha
cikin harshen Hausa saboda a bunƙasa harshen ta yadda zai tafi da zamani da sauye-sauyen
zamani. Binciken ya kawo ra’ayoyin masana dangane da aikin fassara da kuma
matsalolinta da shawarwari ga mai aikin fassara. Babbar manufar wannan aikin ta
fito ne, inda mawallafin ya fassara kalmomi da suka shafi halittar mata da kuma
yanayin bugun zuciya. Aikin ya ƙara zuɓo wasu kalmomin da suka danganci aikin likitanci tare da
fassara su da kuma bayanansu.
Manazarta
da dama sun gudanar da bincike da ayyuka a ɓangaren nazarin karin harshen Hausa ta fuskoki
daban-daban, kamar: Bargery (1934), Ahmed da Bello (1970), Dogo (1977), Malka
(1978), Muhammad (1978), Abubakar (1983), Sani (2003), Sani & Adamu (2023).
Bugu da ƙari
akwai waɗanda suka yi ayyuka a Zamfarci, Sakkwatanci da
Hausar Yamma kamar Abbas (2000 da 2019) da Adamu (2020) da Maru (2015) da Umar
(2024) sun bayyana yadda ake samun bambanci ta fuskar tsarin sauti da tasarifi
da ginin jumla da gundarin kalmomi. Ayyukan za su taimaka wajen tsamo keɓaɓɓun
kalmomin kiwon lafiya na Zamfarci musamman ta fuskar tsarin sauti da gundarin
kalmomi.
Wannan
aikin yana da alaƙa da
nawa aikin saboda a kan fassara kalmomi likitanci ne aka yi shi kuma an ɗora shi a kan daidaitacciyar Hausa, sai dai kuma ya
bambanta wannan aikin domin an gudanar da binciken ne a kan fassarar wasu
kalmomin kiwon lafiya ne a asibitin ƙwararru ta Yariman Bakaura tare da kawo yadda suke a
karin harshen Zamfarci.
Taƙaitaccen Tarihin Asibitin Ƙwararru ta
Yariman Bakura, Gusau (Yariman Bakura Specialist Hospital, Gusau)
An fara
gudanar da ayyukan kiwon lafiya a asibitin ƙwararru ta
Yariman Bakura da ke Gusau, jihar Zamfara ranar 18 ga
watan Maris, 2013. An fara da manyan sassan kiwon lafiya na kamar: sashen
tiyata da kula da majinyata da sashen cututtun ƙananan yara da ɓangaren gani ko sashen likitancin cututtukan mata na
haihuwa da sashen ba da magani da sashen bincike da gwaje-gwaje da sashen kula
da haƙora da
sashen gwaji hoto da kuma sashen adana bayanan marasa lafiya.
An
tanadi ƙwararrun
likitoci a ɓangarori daban-daban da kuma nas-nas da
unguzomomi da masu kula da majinyata da masu gudanar da asibitin a matakai
daban-daban. Har wa yau, an tanadi kayayyaki na zamani a sashen tiyata da
sashen kula da haɗurra da sashen ƙananan yara da sahen mata masu juna biyu da
sashen likitancin cututtukan mata na haihuwa. Haka kuma, an tanadi wurin ba da
magani da kuma sashen bincike da gwaje-gwaje. Akwai ma’aikata masu tsaftace ɗakunan jinya da tsaftace muhalli ciki da waje domin samar
da ayyukan kiwon lafiya mai inganci. A watan Fabarairu na 2014 aka fara gudanar
da sashen wankin ƙoda wanda
shi ne na farko a tarihin jihar Zamfara.
Wannan
asibitin yana samar da ayyukan kiwon lafiya ga ɗaukacin al’ummar jihar Zamfara da kewayenta kuma ya sauƙaƙa zuwa manyan asibitoci da ke jihohin da ke maƙwabtaka da Zamfara.
Kasancewar,
mafi yawan marasa lafiya da ke mu’amala da wannan asibitin Hausawa ne ko kuma
masu jin harshen Hausa. Hakan ya sa, masu gudanarwa suka fassara sassa
daban-daban da ke cikin asibitin domin ya zama jagora ga marasa lafiya kamar
haka:
Hoto 1:
Hutunan Fassara Sassa Daban-daban na YBSH
Wannan
ya nuna irin ƙoƙarin da hukumar gudanarwa
ta yi wajen fassara wasu sassa daban-daban domin sauƙaƙa wa majiyanta da ba su jin harshen Ingilishi. Duk da
yake akwai wasu sassa da ba a fassara ba kamar:
Waɗannan wasu sassa ne daga cikin sassan da ba a fassara ba.
Dabarun
Gudanar da Bincike
Kasancewar
wannan maƙala ce
ta biyu daga jerin maƙalu uku
da aka ƙuduri
rubutawa a kan “Tasirin Aikin Fassara a Fannin Kiwon Lafiya: Keɓaɓɓen
Nazari A Asibitin Ƙwarraru ta
Yariman Bakura, Gusau’’. A maƙala ta farko, an gudanar da bincike ta hanyar raba
tambayoyin bincike ga ma’aikatan kiwon lafiya da kuma marasa lafiya da
masu ruwa da tsaki a harkar kiwon lafiya. An gano cewa kashi 77% na ma’aikatan kiwon
lafiya da marasa lafiya sun fi amfani da harshen Hausa. Sannan kuma binciken ya
gano giɓi wajen amfani da keɓaɓɓun kalmomin kiwon lafiya. An
nemi shawarar masana da ƙwararrun likitoci a kan jerin kalmomin da aka fi yawan ta’ammuli da
su a sassa daban-daban. An zaƙulo keɓaɓɓun kalmomin kiwon
lafiya daga manyan ƙamusun keɓaɓɓun
kalmomi da aka rubuta da Ingilishi da suka shafi sashen likitancin cututtukan mata
da sahen kula da ƙananan yara. An yi ƙoƙarin fassara waɗannan kalmomi ta hanyar tuntuɓar ƙwararru da masana kiwon
lafiya da kuma ƙwararru a fannin aikin fassara. Haka
kuma an dubi ayyukan masana kamar Azare (2002). An yi amfani da kafafen sadarwa na intanet
kamar Whatsapp da Facebook domin aika wa da tambayoyi don jin ra’ayin masana a kan
wata fassara. Bugu da ƙari, an dubi fassarar da aka gudanar a wasu ayyuka da suka shafi
kiwon lafiya. Kuma an dubi ƙamusu na Ingilishi zuwa Hausa domin samun haske
da daidaita fassara. Har wa yau, an tuntuɓi likitoci da nas-nas da ke amfani da Zamfarci domin
samun ingantacciyar fassara. Bayan an kammala tattara fassarar, an miƙa ta ga wasu ƙwararrun likitoci da masana
harshen Hausa da al’adu domin tantance ingancin fassarar. An yi
amfani da Ra’in Sadarwa a Fannin Kiwon Lafiya, wannan ra’in an ɗora shi a kan yadda
ake ƙirƙira, watsawa, karɓa, da
fahimtar saƙonnin da suka shafi kiwon lafiya. Yana mayar da hankali kan sadarwa
tsakanin ma’aikatan kiwon lafiya da majinyata ko marasa
lafiya . Wannan
ra’i ya taimaka wajen samun nasarar fassara wasu keɓaɓɓun kalmomin kiwon lafiya daga ingilishi
zuwa Hausa.
Sashen Kula da Ƙananan Yara (Paediatric)
Sashen kula da ƙananan yara wani reshe ne
daga rassan likitanci wanda ke da alhakin kula da lafiyar ƙananan yara. Akwai ƙwararrun likitoci waɗanda suka samu horo a fannin
kula da ƙananan yara da jarirai. Waɗannan likitocin su ke tantance cututtuka da
suka shafi ƙananan yara ta hanyar gwaje-gwaje, sannan su ba da magani da
shawarwari. Kasancewar yanayin jiki da halayyar yara sun bambanta da na manyan
mutane, don haka ne aka ware wannan sashe na kula da cututtuka da matsalolin ƙananan yara. Likitocin ƙananan yara kan yi ƙoƙarin gano cututtukan da ke
addabar yara, da kuma ba da magani da yin allurar riga-kafi da ba da
shawarwarin kiwon lafiya. Misali, idan yaro yana fama da zazzaɓi, nan take likitan yara zai
yi masa tambayoyi domin gano matsalar. Don haka, akwai buƙatar samun ingantacciyar
sadarwa tsakanin ƙananan yara da likitocin ƙananan yara domin Bahaushe
yana cewa mai renon jinjiri shina sumbanta tasa. Don haka, fassara kalmomin
kiwon lafiya da suka shafi fannin likitanci ƙanan yara tamkar ido ne ga
makauniya musamman ga asibitin ƙwararru ta Yariman Bakura da ke ta’ammuli
da ƙananan
yara daga karkara. Wannan zai sauƙaƙa tare da samun ingantacciyar
sadarwa tsakanin likita da marasa lafiya.
Cututtuka Masu Saurin Yaɗuwa (Communicable Disease)
Abin da ake nufi da cututtuka
masu saurin yaɗuwa, su ne cututtukan da ƙwayoyin cuta kan samar. An
halicci biliyoyin ƙwayoyin cututtuka masu iya kawo cututtuka da ɗan’adam ke iya kamuwa da su.
Ana iya kamuwa da su ta hanyar shaƙar iska ko ruwa ko abinci ko
ta hanyar taɓa wanda ya kamu da mai ciwo
ko hanyar cizon wata dabba ko ƙwaro kamar zazzaɓin cizon sauro. Wadannan cututtuka suna yaɗuwa idan wani ya ɗauka daga wani, misali idan
wani ya yi tari ya watsa ƙwayoyin cututtukan a iska, waɗansu da dama na iya kamuwa da
cutar ta hanayar shaƙar wannan iska. An zaɓo wasu keɓaɓɓun kalmomi da suka shafi wannan aka fassara su
kamar yadda yake a jadawalin da ke ƙasa.
Jadawali na 1: Cututtukan Masu Saurin Yaɗuwa Da Suka Shafi Ƙananan Yara
Lamba |
Ingilshi |
Hausa |
Zamfarci |
1 |
Malaria |
Zazzaɓin cizon sauro |
Zazzaɓin cizon sauro/janti |
2 |
Tuberculosis |
Tarin
fuka/tibi |
Twarin
huka |
3 |
HIV/AIDS |
Cutar
SIDA |
Cuta
mai karya garkuwa |
4 |
Measles |
Ƙyanda/
Baƙon dauro |
Gaida/
ciwon dussa/na kwangwalo |
5 |
Diarrhea |
Gudawa |
Zawo/amai
da zawo |
6 |
Pneumonia |
Namoninya/rangaza |
Ciwon haƙarƙari/sanyin
haƙarƙari |
7 |
Meningitis |
Sanƙarau |
Ɗan sanƙarau |
8 |
Typhoid
fever |
Zazzaɓi |
Zazzaɓin tayifod/shawara |
9 |
Fever |
Zazzaɓi |
Masassara |
10 |
Yellow
fever |
Zazzabin
ciwon sauro |
Rawaya |
11 |
Ebola
Fever |
Zazzaɓin Ibola |
Masassarar
Ibola |
12 |
Lassa
fever |
Zazzaɓin lasa |
Masassarar
lasa |
13 |
Echovirus |
Ƙuraje |
Ƙuraje |
A waɗannan misalai an samu tasirin Zamfarci ta fuskar furuci da gundarin kalmomi, misali a fassarar “Tuberculosis” a DH, ‘Tarin fuka’ a Zamfarci kuma’ ‘twarin huka’ (/t/®/tw/) (/f/®/h/). sai kuma A ɓangaren gundarin kalmomi, akwai tasiri Zamfarci, kamar inda a Zamfarci, ake da “Gaida, ciwon dussa, ciwon na kwangwalo’’.
Cututtuka
Marasa Saurin Yaɗuwa
Cututtuka
marasa saurin yaɗuwa, su ne cututtukan da sukan sami ɗan’adam haka kawai a sakamakon yanayin ci gaban zamani da
halayya da zamantakewa da bambancin muhalli ko ƙwayoyin halittu da aka gada a wasu lokuta. Ga jerin wasu keɓaɓbun kalmomi da aka fassara da
suka shafi fannin likitancin ƙananan yara.
Jadawali na 2: Cututtuka Masu SaurinYaɗuwa da Suka Shafi Ƙananan Yara
Lamba |
Ingilishi |
DD
Hausa |
Zamfarci |
1 |
Diabetes |
Ciwon
Sukari |
Ciwon
Shuga |
2 |
Heart
Disease |
Ciwon
Zuciya |
Ciwon
Zucciya |
3 |
Hypertention |
Ciwon
Hauhawar Jini |
Ciwon Hawan
Jinni/Borin Jini |
4 |
Polio |
Shan
Inna |
Shan
Inna/Riga-Kahi |
5 |
Asthma |
Ciwon Asma |
Ciwon
Huka |
6 |
Cancer |
Ciwon
Daji/Sankara |
Ciwon
Daji |
7 |
Obesity |
Ciwon Ƙiba |
Ciwon Ƙiba |
8 |
Chronic
Kidney Disease |
Ciwon Ƙoda
Mai Tsanani |
Ciwon Ƙoda
Mai Tsanani |
9 |
Mental
Health Disorders |
Rashin
Lafiyar Taɓin Hankali |
Ciwon
Hauka |
10 |
Sickle
Cell Disease |
Cutar
Sikila |
Cutar
Sikila |
11 |
Epilepsy |
Farfaɗiya |
Hwarhwaɗiya |
12 |
Eczema |
Ƙyasfi |
Ƙyasfi |
13 |
Stroke |
Bugun
Zuciya |
Mutuwar Sashe |
14 |
Wooping Cough |
Tarin Shiƙa |
Lala |
15 |
Jaundice |
Shawara |
Shawara |
A nan ma
akwai tasirin karin Zamfarci inda ’’farfaɗiya” ta koma “hwarhwaɗiya”. (/f/®/hw/)
Jadawali
na 3: Kalmomin
Da Suka Shafi Alamomin Cututtukan Ƙananan Yara
Lamba |
Ingilishi |
DD
Hausa |
Zamfarci |
1 |
Fever |
Zazzaɓi |
Masassara |
2 |
Cough |
Tari |
Twari |
3 |
Sneezing |
Atishawa |
Attishawa |
4 |
Sore
Throat |
Ciwon
Maƙoshi/ Bushewar Maƙogwaro |
Ciwon
Maƙoshi |
5 |
Runny
Nose |
Mura,
Zubar Da Majina |
Mura/
Zubar Da Majina |
6 |
Vomiting |
Amai |
Maiso,
Mazallaƙo, AmaiHaraswa |
7 |
Diarrhea |
Zawo |
Zawo/Amai
da Zawo |
8 |
Rash |
Ƙuraje |
Ƙurarraji/Ƙurajen Zuhwa |
9 |
Fatigue |
Gajiya |
Kasala |
10 |
Lethargy |
Mutuwar
Jiki |
Macewar
Jiki |
11 |
Drowsiness |
Gyangyadi |
Angaje/Juwa/Jiri |
12 |
Irritability |
Rashin Nutsuwa |
Rashin Sukuni |
13 |
Poor
Appetite |
Rashin
Ɗanɗano |
Rashin
Ɗanɗwano |
14 |
Earache |
Ciwon
Kunne |
Ciwon
Kunne |
15 |
Weight
Loss |
Ramewa |
Ramewa |
16 |
Headache |
Ciwon
Kai |
Ciwon
Kai |
17 |
Abdominal
Pain |
Ciwon
Ciki |
Ciwon
Ciki |
18 |
Nasal
Congestion |
Toshewar
Hanci |
Toshewar
Hanci |
19 |
Constipation |
Ƙullewar
Ciki |
Bushewar Ciki |
20 |
Difficulty
Breathing |
Wahalar
Yin Numfashi |
Wahalar
Yin Sheɗa |
21 |
Nightmares |
Mafarkin Abin Tsoro |
Mafarkin
Dare |
22 |
Night
Sweats |
Zufan Dare |
Zuhwan Dare |
23 |
Joint
Pain |
Ciwon
Gaɓoɓi |
Ciwon
Gaɓɓai |
24 |
Muscle
Pain |
Ciwon
Gaɓoɓi |
Ciwon
Gaɓɓai |
25 |
Blurred
Vision |
Gani Gara-Gara |
Gani
Garaye-Garaye |
26 |
Frequent
Urination |
Yawan
Fitsari |
Hitsari A kai-A
kai |
Jadawali
na 4: Wasu Kalmomin Da Suka Shafi Ƙarancin Abinci Da Sinadari
Lamba |
Ingilishi |
Hausa |
Zamfarci |
1 |
Malnutrition |
Rashin
Isasshen Abinci Mai Gina Jiki |
Tamowa |
2 |
Stunting |
Tsumburewa |
Tsimbirewa |
3 |
Micronutrient Deficiency |
Ƙarancin
Sinadarin Gina Jiki |
Ƙarancin
Sinadarin Gina Jiki |
4 |
Kwashiorkor |
Kwashako |
Tarƙoshi/Ƙaton Kai/Ta-Ƙauye |
5 |
Marasmus |
Kumburin Ciki |
Kumburin Ciki |
6 |
Dehydration |
Ƙarancin
Ruwan Jiki |
Ƙarancin
Ruwan Jiki |
7 |
Developmental Delay |
Tawayar Girma |
Tawayar Girma |
8 |
Failure To Thrive |
Rashin Saurin Girma |
Rashin Saurin Girma |
9 |
Growth Monitoring |
Bibiyar Girman Yaro |
Bibiyar Girman Yaro |
10 |
Infant Mortality Rate |
Yawaitar Mutuwar Jarirai |
Yawaitar Mace-Macen Jarirai |
11 |
Immunization |
Rigakafi |
Riga-kahi |
12 |
Low Birth Weight |
Haihuwar Jarirai Marasa Nauyi |
Haihuwar Jarirai Marasa Nauyi |
13 |
Neonatal Period |
Kwana 28 Bayan Haihuwar Jariri |
Kwana 28 Bayan Haihuwar Jinjiri |
14 |
Neonatal Jaundice |
Shawarar Jarirai |
Shawarar Jarirai |
15 |
Oral Dehydration
Theraphy |
Ruwan Gishiri Da Sukari |
Ruwan Gishiri Da Shuga |
16 |
Stunted Growth |
Cuta Mai Tauye Tsawo |
Cuta Mai Tauye Tsawo |
17 |
Zinc Deficiency |
Ƙarancin
Sinadarin Zink |
Ƙarancin
Sinadarin Zink |
18 |
Vitamin A Deficiency |
Ƙaranci
Sinadarin Bitamin A |
Ƙaranci
Sinadari Bitamin A |
19 |
Breastfeeding |
Shayarawa |
Shayarwa |
20 |
Food Insecurity |
Ƙarancin
Abinci |
Ƙarancin
Abinci |
21 |
Food Safety |
Wadatar Abinci |
Wadatar Abinci |
Sashen
Likitancin Mata/Gani (Gynaecology)
Likitancin
Mata, wani ɓangare ne na sassan kiwon lafiya da ake samu a
manyan asibitoci, da asibitin ƙwararru. Likita ne da yake da ƙwarewa a ɓangaren lafiyar mata wanda ya haɗa da bangarorin haihuwa da ba da kariya a ɓangaren matantaka ko kuma ba da magani da yin tiyata da ta
shafi ɓangaren mahaifa. Ita wannan kalma, wato
Gynaecology ta keɓanta ne da irin ciwuka da
matsaloli da kuma magani na mata. Ma’ana, duk wani ciwo ko wata matsala ko
magani wanda yake ya keɓanta ne kurum ga mata, to ya
faɗo cikin wannan ɓangaren, musamman abubuwa da
suka shafi matanci, da haihuwa da sauransu. Saboda haka, ganin irin abubuwa da
ke ƙunshe
cikin wannan kalma mun yi ƙoƙarin fassara ta da ‘’Ilimin
Ciwuka da Lafiyar Mata” Azare (sh. 50, 2022)
Jadawali na 5: Keɓaɓɓun
Kalmomin Likitancin Cututtukan Mata
Lamba |
Ingilishi |
Hausa |
Zamfarci |
1. |
Amenorrhea |
Jinkirin Haila |
Ɗaukewar Al’ada |
2. |
Dysmenorrhea |
Ciwon mara na Al’ada |
Ciwon mara na Al’ada |
3. |
Ovulation |
Ƙyanƙyasar Ƙwai |
Ƙyanƙyasar Ƙwan Halitta |
4. |
Dysmenorrhea |
Zazzafar Haila |
Ciwon Mara Na Al’ada |
5. |
Endometriosis |
Cutar Ƙuryar Mahaifa |
Cutar Ƙuryar Mahaihwa |
6. |
Pelvic
Inflammatory Disease (PID): |
Ciwon Kogon Mahaifa |
Ciwon Kogon Mahaihwa/Sanyin Mata |
7. |
Cervical
Dysplasia |
Alamun Kansar Mahaifa |
Alamun Kansar Mahaihwa |
8. |
Ovarian
Cysts |
Kumburin Ƙwanson Ƙwai |
Kumburin Ƙwanson Ƙwan Halitta |
9. |
Cervical
Cancer |
Kansar
Bakin Mahaifa |
Dajin/Kansar Bakin
Mahaihwa |
10. |
Ovarian
Cancer |
Kansar
Ƙwanson Ƙwai |
Dajin Ƙwanson Ƙwan Halitta |
11. |
Vaginal
Infections |
Cututtukan Sanyin Mata |
Cututtukan Sanyin Mata |
12. |
Urinary
Incontinence |
Ciwon Mafitsara |
Ciwon yoyon hitsari |
13. |
Evacution |
Wankin Mahaifa |
Wankin Mara |
14. |
Amniosynthesis |
Awon Lafiyar Tayi |
Gwajin Lahiyar Tayi |
15. |
Cervical Semear |
Gwajin Bakin Mahaifa |
Gwajin Bakin Mahaihwa |
16. |
Contraceptive Pills |
Ƙwayoyin Tazarar Iyali |
Ƙwayoyin Tsarin Iyali |
17. |
Cordocentesis |
Gwajin Mikin Ciki |
Gwajin Gymbon Ciki/Gwajin Cibiya |
18. |
Dilatation
& Curratage |
Wankin
Ciki |
Wankin
Ciki |
19. |
High
Vaginal Swab |
Binciken
Lafiyar Matanci |
Binciken
Lahiyar Matantaka |
20. |
Gravidity |
Adadin
Ɗaukar Ciki |
Yawan Ɗaukar Ciki |
21. |
Hysterectomy |
Cire Mahaifa |
Cire Mahaihwa |
22. |
Intra Uterine Devine |
Tsarin Iyali Ta Cikin Mahaifa |
Tsarin Iyali Ta Cikin Mahaihwa |
23. |
Injectables |
Tsarin Iyali Ta Allura |
Tsarin Iyali Ta Allura |
24. |
Airophic Vaginities |
Ƙeƙeshewar Gaba |
Ƙeƙeshewar Gaba/Bushewar Farji |
25. |
Erosion Of The Cervix |
Ƙazuwar Bakin Mahaifa |
Ƙazuwar Bakin Mahaihwa |
Jadawali na 6: Keɓaɓɓun
Kalmomin Likitancin Cututtukan Mata
Lamba |
Ingilishi |
Hausa |
Zamfarci |
1. |
Abdominal
Pregnancy |
Sabauɗin Ciki |
Ciki Bayan Mahaihwa |
2. |
Anistomastia |
Ƙarancin Mama |
Ƙarancin Nono |
3. |
Antepatum
Haemorrhage |
Ɓallewar Mabiyiya |
Ɓallewar Uwa |
4. |
Bi-Cornate
Uterus |
Kaucin Mahaifa |
Kaucin Mahaihwa |
5. |
Blastomer |
Bunƙasar Tayi |
Bunƙasar Tayi |
6. |
Cryptomenorrhea |
Kumamiyar Al’ada |
Kumamiyar Al’ada |
7. |
Hemoperitoneum, |
Tararren Jinin Ciki |
Tararren Jinin Ciki |
8. |
Hyperemesis
Gravidarum |
Zazzafan Amai |
Lalurar Amai |
9. |
Menorrahagia |
Yalwar Al’ada |
Yalwar Al’ada |
10. |
Metrorrhagia |
Ballagazar Al’ada |
Wasar Al’ada |
11. |
Oligomenorrhea |
Bahaguwar Al’ada |
Ƙarancin Al’ada |
12. |
Placenta
Previa |
Azarɓaɓin Mabiyiya |
Uwa Bayan Mahaihwa |
13. |
Polyhydramnious |
Tumbatsar Mahaifa |
Tumbatsar Mahaihwa |
14. |
Post-Partum |
Mai Jego |
Mai Jego/Biƙi |
15. |
Tubal Blockage |
Cushewar Hannayen Mahaifa |
Cushewar Hannayen Mahaihwa |
16. |
Utero-Vaginal Prolage |
Zazzagowar Mahaifa |
Zazzagowar Mahaihwa |
17. |
Poetitis |
Ƙwarin Dubura |
Ƙwarin Dubura |
18. |
Salphingitis |
Ciwon Hannan Mahaifa |
Ciwon Hannun Mahaihwa |
19. |
Vesico-Vaginal-Fistula (V.V.F) |
Ciwon Yoyon Fitsari |
Ciwon Yoyon Hitsari |
20. |
Vaginal
Atrophy |
Ciwon Tsimburewar Farji |
Ciwon Tsumburewar Gaba |
21. |
Vulvar
Dermatitis |
Ƙaiƙayin Mara |
Ƙaiƙayin Mara |
22. |
Volvo Vaginitis |
Ƙaiƙayin Gaba |
Ƙaiƙayin Gaba |
Jadawali na 7: Keɓaɓɓun
Kalmomin Likitancin Cututtukan Mata
Lamba |
Ingilishi |
Hausa |
Zamfarci |
1. |
Ingilishi |
DD
Hausa |
Zamfarci |
2. |
Abdominal Colic |
Murɗewar Ciki |
Murɗewar
Ciki |
3. |
Asherman's Syndrome |
Rufewar Mahaifa |
Rufewar Mahaihwa |
4. |
Batholinitis |
Kumburin Jijiyar Maiƙo |
Kumburin Jijiyar Maiƙo |
5. |
Dysfunctional Uterine Bleeding |
Yoyon Jini |
Yoyon Jini |
6. |
Mastitis |
Ciwon Mama |
Kumburin nono |
7. |
Abdominal Pain |
Ciwon Ciki |
Ciwon Ciki |
8. |
Pelvic Pain |
Ciwon Ƙugu |
Ciwon Baya |
Sakamakon
Bincike da Shawarwari
a.
Wannan bincike
ya gano cewa ana samun tasirin karin harshe wajen fassara keɓaɓɓun kalmomin
kiwon lafiya.
b.
An gano
cewa karin harshen Zamfarci wanda yake ɗaya ne
daga cikin rukunin Hausar Yamma yana taka muhimmiyar rawa wajen yadda likitoci
da marasa lafiya ke fassara wasu keɓaɓbun kalmomi da suka shafi ɓangare kula da yara da kuma likitancin mata a asibitin ƙwararru ta Yariman Bakura.
c.
Karin
harshen Zamfarci yana da tasiri ƙwarai a asibitin ƙwararru ta Yariman Bakura.
d.
Fassara
kalmomin kiwon lafiya cikin Zamfarci zai taimaka wa likitoci da sauran
ma’aikatan kiwon lafiya na asibitin ƙwararru ta Yariman Bakura
e.
Fassara
keɓaɓɓun
kalmomin kiwon lafiya a dukkan sassan kiwon lafiya na da tasiri wajen samun
ingantacciyar sadarwa tsakanin marasa lafiya da ma’aikatan kiwon lafiya.
Kammalawa
Binciken ya nuna
cewa kashi 60 sun fi son sadarwa a cikin Daidaitacciyar Hausa da kuma Zamfarci.
Fassara keɓaɓɓun
kalmomin kiwon lafiya cikin Zamfarci zai taimaka wajen bunƙasa karin harshen Zamfarci da kuma inganta
fagen fassara da sadarwa. Har wa yau, zai taimaka wa likitoci da ɗalibai Hausawa da masu amfani da Zamfarci da ke aiki a
asibitin ƙwararru ta
Yariman Bakura da sauran cibiyoyin kula da kiwon lafiya. Ana fatan a ci gaba da
tattara keɓaɓɓun
kalmomin kiwon lafiya cikin Hausar Yamma da kuma Zamfarci domin samar da wani ƙaramin daftari ko ƙamusu. Ana ba da shawara
cewa ya kamata a samu ƙwararru
a fanni fassara da suka samu horo a kan fannin kiwon lafiya, su zama masu
tafinta ko aikin fassara a asibitin ƙwararru ta Yariman Bakura.
Manazarta
Abbas N.I. (2000) .The Study of Zamfarci Dialect Unpublished B.A. Dissertation, Department of Nigerian Languages, Usmanu Ɗanfodiyo University, Sokoto.
Abbas N.I. (2019). “Nazarin Wasu
Nau’o’in Kare-Karen Hausar Yamma da Siffofinsu.” Unpublished Ph.D. Thesis,
Department of Nigerian Languages, Usmanu Ɗanfodiyo University, Sokoto.
Abubakar, A. (1983). Generative Phonology and Dialect Variation: A Study
of Hausa Dialects, Unpublished PhD Thesis, University of London.
Adamu, S. (2020). The Study of Phonological Variations
Between Garewanci and Zamfaranci Sub-dialects of Zamfara” Unpublished M.A Dissertation, Department
of Linguistics and Foreign Languages, Bayero University, Kano.
Ahmed, U. and
Daura B. (1970). An Introduction to Classical Hausa and the Major Dialects.
Zaria, Northern Nigeria Publishing Company.
Azare, Y. M. (2004). Fassara
da Bayanan Wasu Fannoni na Aikin Likita Cikin Hausa Unpublished M.A. Dissertation, Department of Nigerian Languages. Bayero
University, Kano.
Bashir,
A., & Umar, M. A. (2024). Hausa in Hospitals: Exploring Healthcare
Communications in Yariman Bakura Specialist Hospital Gusau, Zamfara State,
Nigeria. Middle East Research Journal of Linguistics and Literature, 4(02),
35–42. https://doi.org/10.36348/merjll.2024.v04i02.003
Bello, A. (2016). Hausa Dialects and Distinctive Feature
Analysis. Zaria: Ahmadu Bello University Press, Ltd.
Concise Medical Dictionary.
(2023). Oxford University Press
Dogo, A. M. (1977). A
Comparative Study of Sakkwatanci and Kananci. Unpublished M.A. Dissertation,
Ibadan, University of Ibadan
Giles, H., &
Johnson, P. (1979). Speech accommodation theory: A social psychological
perspective. In H. Giles & R. N. St. Clair (Eds.), Language and social psychology (pp. 145-205). John
Wiley & Sons.
Malka,
J. (1978). “Nazarin Bambance-Bambance da ke Tsakanin Daidaitacciyar Hausa
(Nijeriya) da Hausa Filinge (Jamhuriyar Nijar) ta Fuskar Tsarin Fannin Furuci”.
Harshe 1 Journal of Department Nigerian and
African
languages Ahmadu Bello University Zaria, Nigeria. Shafi na 19-51
Maru, A.M.
(2015), “Morpho-Lexical Variation in Zamfarci”. Unpublished M.A. Dissertation: Department of Linguistics Usmanu Ɗanfodiyo University,
Sokoto.
Miller,
B. F., & Keane, C. B. (1972). Encyclopedia and Dictionary of Medicine
and Nursing. http://books.google.ie/books?id=PSlrAAAAMAAJ&dq=Medical+Dictionaries+and+Encyclopedias&hl=&cd=1&source=gbs_api
Nida, E.
A., & Taber, C. R. (1974). The Theory and Practice of Translation.
Brill Archive. http://books.google.ie/books?id=odoUAAAAIAAJ&printsec=frontcover&dq=Nida+1974+The+Theory+and+Practice+of+translation&hl=&cd=1&source=gbs_api
Sani, A-U. & Adamu, S.
(2023). Daga Hausar Rukuni Zuwa Ɓoyayyiyar Al’ada: Keɓaɓɓen Nazari A Kan Hausar Telolin Garin Gusau. Tasambo
Journal of Language, Literature, and Culture, 2(2), 115-123. www.doi.org/10.36349/tjllc.2023.v02i02.013.
Sani M.A.Z. (2003).
Alfiyyar Mu’azu Sani 3 Karorin Harshen Hausa A Waƙe. Kano:
Benchmark Publishers
Stedman,
T. L. (2005). Stedman’s Medical Dictionary for the Health Professions and
Nursing. Lippincott Williams & Wilkins. http://books.google.ie/books?id=XzvU0qd4IQkC&printsec=frontcover&dq=Medical+Dictionary&hl=&cd=3&source=gbs_api
Umar, M. A. (2024). Acoustic Features of Hausa
Consonants: A Study of Sokoto Dialect. Unpublished M.A. Dissertation,
Department of African Languages and Cultures, Ahmadu Bello
University, Zaria.
0 Comments
ENGLISH: You are warmly invited to share your comments or ask questions regarding this post or related topics of interest. Your feedback serves as evidence of your appreciation for our hard work and ongoing efforts to sustain this extensive and informative blog. We value your input and engagement.
HAUSA: Kuna iya rubuto mana tsokaci ko tambayoyi a ƙasa. Tsokacinku game da abubuwan da muke ɗorawa shi zai tabbatar mana cewa mutane suna amfana da wannan ƙoƙari da muke yi na tattaro muku ɗimbin ilimummuka a wannan kafar intanet.